Onderwater fotografie kent een aantal specifieke kenmerken waar de “bovenwater fotograaf” geen rekening mee hoeft te houden. Het is toch jammer wanneer je na een duik er achter komt dat het eigenlijk anders had gemoeten. Natuurlijk blijven de basisregels van fotografie ook onder water hetzelfde, zoals dat compositie, compositie blijft, het diafragma voor de scherptediepte zorgt en de sluitertijd verantwoordelijk is voor het voorkomen of juist toevoegen van bewegingsstrepen in het beeld. Het gaat dus om andere zaken.

Absorptie van licht

Water absorbeert kleuren waaruit het witte licht is samengesteld waarbij kleuren die korte golven hebben dieper door kunnen dringen in het water dan kleuren die door langere golven worden veroorzaakt. In praktijk betekent dit dat je, wanneer je onder water gaat, al na een paar meter het meeste rode licht zult moeten gaan ontberen. Groen en blauw komen het diepst. Al op tien meter diepte is het meeste rode licht echt wel verdwenen terwijl het blauwe licht soms tot meer dan dertig meter diep door kan dringen. Hierdoor lijkt het alsof alles op diepte grauw, groen en blauw is. Ook in een zwembad treedt dit effect al op, al is dit in mindere mate doordat het daar ondieper is.

Opnames gemaakt onder water zonder flitser en waarbij geen andere manier van “bijlichten” werd gebruikt, geven daarom dus vaak een saaie, vlakke indruk. Kortom: leuk aandenken misschien, maar wel een saaie foto. Dit los je niet op door bijvoorbeeld de ISO te verhogen of de sluitertijd te verlengen. Het gaat hierbij immers niet om de hoeveelheid licht, maar om de samenstelling van het licht. Waar geen rood, oranje en geel licht is, kun je het ook niet vastleggen.

Andere trucs

Er bestaan tutorials voor Photoshop om onderwater opnamen rood toe te voegen. Deze tutorials vereisen veel handelingen, maar echt realistisch wordt het meestal niet. Bedenk dat je niet zo maar even rood licht kunt toevoegen. Het rode licht is namelijk niet verkleurd, het was er helemaal niet. Dan kun je natuurlijk ook nog filters gebruiken of speciale standen van de camera gebruiken waardoor het rode meer aandacht krijgt. Je zult, wanneer je dit gebruikt, echter toch snel merken dat het uiteindelijk geen heel fraai resultaat oplevert. Je poetst het beeld wat op, maar alleen echt rood licht toevoegen zet pas werkelijk zoden aan de dijk.

Werken met lampen

De eenvoudigste manier om wel het gehele spectrum aan licht aan de onderwaterscene toe te voegen, is om het licht er naar toe te brengen. Een duiklamp kan daarin zeker wat betekenen. Bedenk wel dat een duiklamp licht uitstraalt van een bedenkelijke kwaliteit. Vaak zijn duiklampen tegenwoordig gemaakt met behulp van led technologie. Voor duikers prima, maar erg lichtsterk zijn ze niet en fotografen zullen de kwaliteit van het uitgezonden licht van de beste duiklampen waarschijnlijk maar matig vinden.

Wil je wat betere foto’s onder water maken dan zul je dus een flitser of een daglichtlamp tot je beschikking moeten hebben. De betaalbare daglichtlampen die in de handel zijn voor onderwatergebruik, zijn vooral bedoeld voor het maken van amateur videobeelden. Ze zijn doorgaans niet erg lichtsterk en ook daarvan is de kwaliteit van het licht niet optimaal te noemen. Ergo, het is toch het beste om te werken met onderwaterflitsers.

In onderwatercamera’s bevindt zich vaak een ingebouwde flitser. Deze is niet echt geschikt om onder water foto’s mee te maken. Omdat de meeste onderwater camera’s ook boven water gebruikt kunnen worden, hebben de ingebouwde flitsers het meeste nut wanneer je gezellig rond de BBQ zit met de andere duikers, het onderwaterhuis van de camera hebt ontdaan en een aandenken in de vorm van een foto wilt maken. Flits je namelijk onder water met deze flitser (waar ook het objectief zich bevindt) richting het te fotograferen object, dan verlicht je niet alleen het object, maar ook de deeltjes die in het water zweven tussen de camera en het object in, die vervolgens als witte streepjes of witte vlekken op de opname zullen verschijnen. Dit hinderlijke verschijnsel wordt wel “mariene sneeuw” genoemd. Daarbij zal de frontaal geplaatste flitser veel harde slagschaduw veroorzaken, wat de opnames natuurlijk niet fraaier maken.

De juiste plaatsing van de flitser is daarom vanaf de zijkant in een hoek van ongeveer 45 graden. Mariene sneeuw treedt dan veel minder op omdat de deeltjes vanaf de zijkant worden verlicht, veelal onzichtbaar voor het objectief. Maar ja, dan komt het licht natuurlijk slechts van een kant. Voor serieuze foto’s zijn daarom twee onderwaterflitsers nodig.

Overigens is de ingebouwde flitser onder water niet overbodig. De meeste onderwater flitsers moeten getriggerd worden omdat ze niet rechtstreeks op de camera kunnen worden aangesloten. Vaak wordt dit triggeren gedaan door een glasvezelkabel uit te laten komen vlak voor de ingebouwde flitser. Gaat de ingebouwde flitser af, dan wordt het flitslicht via deze glasvezelkabel naar de externe flitser geleid die daardoor getriggerd wordt. Schakel in dit soort gevallen de interne flitser dus niet uit!

Wat lastig kan zijn is dat sommige onderwaterhuizen in combinatie met onderwater flitsers wel goed op deze manier samen kunnen werken, maar dat het licht van de ingebouwde flitser een nadelig effect heeft op de uiteindelijke opname. Wil je dat voorkomen, dan plak je de interne flitser af met bijvoorbeeld zwart isolatie tape. De enige opening die je overlaat is bestemd voor de glasvezelkabel.

Niet zo ver

Licht van flitsers reikt niet erg ver. Dat is boven water al zo, maar onder water is dat nog veel meer het geval door de sterke lichtabsorptie van het water. Je zult daarom relatief dichtbij moeten fotografen wanneer je werkt met middenklasse (betaalbare) apparatuur. Maar wat te doen als je een heel wrak onder water zou willen fotografen?

Wanneer je grotere objecten onder water wilt fotografen moet je inventief zijn. Bij een wrak zal het ontbreken van bepaalde kleuren misschien niet het grootste probleem zijn waardoor je met alleen het omgevingslicht de opname toch kunt maken. Hier spelen natuurlijke kleuren vaak minder een rol en de grauwe opname zorgt soms juist wel voor een mooi dramatisch effect bij dit soort foto's. Je zult overigens wel moeten, want je kunt een dergelijk object gewoon niet ineens in zijn geheel belichten. Nu zijn er wel een paar manieren om dit toch na te bootsen, al moet je dan wel wat "knutselen".

Grotere objecten fotograferen

De eerste methode is om dit gewoon te accepteren. Je vraagt of een of meerdere duikers bij het wrak willen duiken als fotomodellen en dat ze daarbij zo weinig mogelijk sediment op laten warrelen. Dan vraag je ze ook nog om met hun duiklampen op het wrak te schijnen op interessante plekken. In de overwegend donkere opname zie je dan op een aantal plekken duikers hangen die bepaalde plekken verlichten. Dergelijke foto’s zijn vaak heel fraai om te zien omdat zij de mysterie van het wrak lijken te benadrukken.

Dan zijn er ook onderwater fotografen die een soort (of een echt!) statief meenemen onder water. Zij plaatsen hem op de bodem (let op het onderwater leven!), verzwaren hem met stenen of lood voor de stabiliteit en maken een opname met een lange sluitertijd alsof het een nachtfoto betreft. Simpel en doeltreffend met vaak fraaie donkere achtergronden.

Een andere methode is dat men delen van het wrak met een flitser fotografeert en later in een product als Photoshop aan elkaar zet. Dit kun je natuurlijk ook doen met een statief. Dus de camera op een statief plaatsen en vervolgens meerdere foto’s maken waarbij steeds een ander deel wordt geflitst. Archeologen brengen onderwater vindplaatsen in kaart door delen van de vindplaats te fotograferen en tegen elkaar aan te schuiven. Een beproefde methode dus!

Dan is het natuurlijk ook nog mogelijk om het wrak te verlichten met een duiklamp alsof je aan light painting doet. Meerdere duikers kunnen daar gelijktijdig een rol in spelen en zij zullen zelf niet op de foto hoeven te komen als ze maar steeds in beweging blijven.

De hoek en de achtergrond leuk

Onder water fotograferen kent niet alleen bepaalde problemen, het heeft ook voordelen. Als fotograferende duiker kun je jezelf bijvoorbeeld heel eenvoudig verticaal verplaatsen. Shooting below of shooting above is dus eenvoudig te realiseren. Je kunt zonder problemen op de kop hangen, ergens over heen of ergens onder door gaan. Daarbij heb je dus een arsenaal aan hoeken van waaruit je de foto kunt maken.

Ook andere aspecten onder water bieden hun eigen mogelijkheden. Je hebt onder water bijvoorbeeld vaak een geweldig fraaie egale achtergrond die knalblauw, groen of pikzwart kan zijn. Diffuus licht is volop aanwezig en soms zie je prachtige zonnestralen in het water alsof ze door Rembrandt zelf zijn geschilderd. Een wereld op zich die haar eigen creatieve mogelijkheden biedt.

Neem de tijd en....

Goed fotograferen onder water is zeker geen onmogelijke opgave, maar je moet wel rekening houden met een aantal specifieke aspecten zoals die waar we hierboven enkele van behandeld hebben. Het allerbelangrijkste is echter misschien toch wel iets wat we hier nog niet besproken hebben: je moet er wel de tijd voor moet nemen. Een fotograaf onder water is daardoor geen sight seeing duiker die af en toe een kiekje maakt, maar soms een half uur of langer bij een pinacle blijft hangen voor het beste shot van die ene garnaal.

Wat heeft een fotograferende duiker daarom vooral nodig? Naast de benodigde beheersing van de duikvaardigheden om zonder problemen op de juiste plek te kunnen blijven heb je een heel vriendelijke en anticiperende buddy nodig. Zonder dat wordt het niets!