Volg ons  Volg ons op Twitter Volg ons op Facebook

Deel deze pagina:
FaceBook  Twitter

We hebben het op deze site al vaker over schilpadden gehad, zoals over de karetschildpad. Maar wat we nog niet hebben uitgelegd is waarom veel zeeschildpadden zo lang onder water kunnen blijven, en ook niet hoe ze op hoogte kunnen blijven. Dat blijkt nodig, want als we hier iets over vragen tijdens de PADI Open Water Diver cursus aan onze cursisten, dan blijkt dat niemand daar antwoord op kan geven. En dit is nu net zo leuk en interessant om te weten!

Gewoon longen

Schilpadden hebben net als mensen longen. Ze zullen deze longen dus net als wij steeds moeten voorzien van verse lucht door adem te halen. Als duiker zie je ze daarom af en toe naar boven zwemmen, een hapje lucht nemen, en weer afdalen.

Sommige schildpadden hebben voor dat ademhalen een extra lange nek. Ze hoeven dan niet helemaal boven te komen. Sommige soorten lopen zelfs op de bodem van ondiep water en steken dan hun kop net boven het water uit. Schildpadden uit de familie van de Chelidae staan bekend om hun lange nek. Ze worden niet voor niets slangenhalsschildpadden genoemd. Wel lastig zo’n lange nek, want die kun je niet in je schild stoppen als er gevaar dreigt. Daarom wordt hij onder het schild gevouwen bij onraad.

Er zijn ook schildpadden die een neus hebben die op een steeltje lijkt. De gladrandschildpad is daar een fraai voorbeeld van. Dit soort dieren graven zich soms in en halen dan met hun snorkelachtige neus lucht boven water. Hetzelfde principe dus, maar de verlenging zit gewoon ergens anders.

Leuk natuurlijk, dit soort evolutionaire aanpassingen, maar dat verklaart nog niet hoe het kan dat we duiken in Egypte of rond Bonaire en daar kunnen zien dat een meezwemmende schildpad maar zelden omhoog gaat om te ademen. Hoe zit dat precies?

Toch niet zo gewoon

Wanneer je dit vergelijkt met andere dieren, dan zijn de longen van een zeeschildpad relatief groot. En al zijn het reptielen, ze hebben niet als de meeste andere reptielen longen die lijken op zakken. Schildpadden beschikken namelijk echt over longblaasjes zoals mensen die ook hebben. Door de longblaasjes krijgen ze hiermee veel meer oppervlakte om gassen uit te kunnen wisselen dan de meeste andere reptielen. Dat is een reden waarom ze langer onder water kunnen blijven. Ze hebben overigens wel meer verschillen met andere reptielen, hoor. Zo zijn zij de enigen die bijvoorbeeld geen tanden hebben, maar gebruik kunnen maken van verhoornde randen langs de bek die als een soort knipscharen dienst kunnen doen.

Schildpadden gebruiken naast de grootte van hun longen ook nog eens de spieren van hun voorpoten om de longen verder open te kunnen trekken en andere spieren om ze beter en sneller te kunnen legen. Kortom, als voornamelijk in zee levende reptielen hebben ze relatief goede longen met een grote capaciteit die ze goed kunnen gebruiken. Wel wordt de maximale ruimte beperkt door het schild. Maar hij heeft nog meer in petto.

Andere voorzieningen

De cloaca van een schildpad is een orgaan dat je ook bij vogels en amfibieën tegen komt. Vertaalt vanuit het Latijn betekent cloaca “riool”. Dat is best een aardige naam voor dit orgaan omdat hiermee zowel de ontlasting als de urine wordt afgevoerd. Maar een cloaca wordt ook nog eens gebruikt om eieren mee af te zetten. Een multifunctioneel orgaan dus.

Populair gezegd: de cloaca is een “gat” waar nogal wat uit kan komen. Bijna alle vogels en reptielen hebben een cloaca. Dat is niet zo vreemd, want vogels zijn immers evolutionair uit reptielen ontstaan.

Door water voortdurend de cloaca in en uit te laten stromen, kan zuurstof aan dit water onttrokken worden via de bloedvaten in de darmen. Een aantal schildpadsoorten maakt hier gebruik van. Ook kunnen ze hun slijmvliezen gebruiken om zuurstof op te nemen. Hierdoor worden schildpadden onder water van wat extra zuurstof voorzien. Er zijn zelfs soorten bekend waarvan men weet dat die onder water kunnen overwinteren onder het ijs door op een dergelijke manier zuurstof op te nemen uit het water. Let wel, het zijn koudbloedige dieren. Is het water koud, dan worden ze trager, loopt het stofwisselingsproces terug en hebben ze minder zuurstof nodig. In warm water zou deze methode daarom niet toereikend zijn om te overleven.

Toch kunnen ze ook in warm water best lang onder water blijven. Bij nachtduiken zien we ze wel eens liggen slapen lekker beschut tussen het koraal onder water. Dat houden ze zo maar enkele uren vol.

Verplaatsen van lucht

En als dat nog niet genoeg is, is de zeeschildpad ook nog eens geboren met het vermogen de lucht van de ene long naar de andere te verplaatsen en op een bepaalde plek in de long vast te houden. Ideaal natuurlijk wanneer je schuin zou willen hangen wanneer je bijvoorbeeld van het koraal aan het knabbelen bent. Probeer dat maar eens met een standaard recreatief BCD! Dit vermogen wordt wel eens vergeleken met een zwemblaas van vissen, en dat is zo gek nog niet. Maar helpt dit ook om op de juiste hoogte te blijven zwemmen?

Schildpadden en drijfvermogen

Nee, dat niet, en dat is voor een schildpad ook niet echt heel erg nodig, hoe vreemd het ook klinkt. Kijk, als wij duiken met een BCD dan zal bij het afdalen de toenemende omringende druk de lucht in onze BCD en de lucht in onze longen samendrukken waardoor wij minder volume in zullen gaan nemen. We worden hierdoor dus een stukje “dunner”.

Nu zegt de wet van Archimedes dat de opwaartse kracht gelijk staat aan het gewicht van de verplaatste vloeistof. En het gewicht van de verplaatste vloeistof wordt bepaald door ons volume. Doordat we minder volume in gaan nemen bij het afdalen, wordt het gewicht van de verplaatste vloeistof minder en daarmee neemt ons drijfvermogen ook af. We zullen daarom lucht moeten toevoegen tijdens het afdalen aan onze BCD om eenzelfde volume te blijven behouden. Doen we dat niet, dan gaan we niet meer gelijkmatig langzaam naar beneden, maar steeds sneller.

Door het schild van een schildpad heeft het dier een negatief drijfvermogen. Hij zinkt dus. Dat compenseert hij met de hoeveelheid lucht die hij in zijn longen vasthoudt. Omdat zijn lichaam aan het schild op veel plekken vast zit zal hij, ook op diepte, nauwelijks van volume wijzigen. Dus al zwemt hij naar beneden, zijn volume zal nauwelijks afnemen. Je snapt het al: als het volume nagenoeg gelijk blijft, dan zal ook zijn drijfvermogen gelijk blijven.

Bij verschillende soorten is ontdekt dat zij de opname van water in de cloaca gebruiken zoals een duikboot dat doet met zijn drijvers: door er water in te pompen, zinkt het dier, door het er uit te pompen, stijgt het. Hierdoor verbruikt de schildpad minder energie dan dat hij dat zwemmend zou moeten doen.

Door aan schildpadden gewichtjes te hangen of drijvers, hebben biologen aangetoond dat de dieren met lucht en water het verschil van drijfvermogen relatief snel kunnen compenseren. Binnen vier uur zwommen ze met dergelijke zaken alsof het de normaalste gang van zaken was.

Het schild in

Iedereen weet dat een schildpad bij groot gevaar zich zal proberen terug te trekken in zijn schild. Maar op het moment dat hij veel lucht in zijn longen heeft zitten, lukt dat niet. Hij zal dan eerst stevig moeten uitademen om zijn poten en kop naar binnen te kunnen trekken.

Dit kan een gevaarlijke situatie voor een schildpad zijn. Het drijfvermogen wijzigt dan en hij zal hierdoor zinken. Op de tweede plaats heeft hij aanzienlijk minder lucht en het is de vraag of hij genoeg overhoudt om nog naar de oppervlakte te kunnen zwemmen wanneer het gevaar geweken is. Het zal dan immers ook het negatieve drijfvermogen moeten zien te overwinnen.

Het opjagen van schilpadden of iedere andere actie die kan leiden tot het zich laten terugtrekken in het schild, al is het maar een beetje, kan daarom catastrofale gevolgen voor een schildpad in het water hebben. Overigens kunnen vrijwel alle schildpadden goed zwemmen, dus ook de landschildpadden, maar houden veel soorten dat niet zo lang vol als een zeeschildpad. Maar hoe goed ze ook kunnen zwemmen, alle schildpadden kunnen verdrinken. Bijvoorbeeld als ze in vistuig of netten vast komen te zitten of wanneer ze door duikers de dood in worden gejaagd. Dat laatste is iets wat gelukkig maar zelden voorkomt!

 

Dive4all is

Aquamed logo
Officieel Aqua Med dealer. Registreer online

Mares logo
Officieel Mares Premium Reseller

Dive4all opleidingen worden uitsluitend gegeven door gecertificeerde PADI Instructeurs en Divemasters.

Dive4all PADI school Utrecht

Tweets

Een vraagje

Biologiezaken relevant voor duikers