Leon noemde koraalduivels wel eens de “balletdanseressen van de zee”. Als je ze ooit hebt zien zwemmen en als je als vis in het Spaans ook nog eens “Pex Leon” wordt genoemd, dan mag je zoiets natuurlijk wel van hem verwachten. De koraalduivel is echter niet alleen een fraaie verschijning, ze vormen op sommige plaatsen ook een geducht risico. Reden genoeg om hier wat meer over te weten te komen.

Veel soorten en verspreiding

De koraalduivel behoort tot de schorpioenvissen. Dit is een familie van vooral zoutwater vissen die giftige stekels hebben. Het zijn typische beenvissen. De Pterois staat onder duikers binnen de familie van de schorpioenvissen beter bekend als de koraalduivel of onder zijn Engelse naam “Lion Fish”. Het lijkt alsof we het hiermee over een soort hebben, maar er bestaan wel meer dan tien soorten van. Die soorten lijken echter zoveel op elkaar dat de meeste duikers ze niet kunnen onderscheiden.

De koraalduivel hoort thuis in de Indische Oceaan en de Grote Oceaan. Maar omdat hij door zijn mooie kleuren en vormen vaak als aquariumvis wordt gehouden, is hij waarschijnlijk ook in de Caribische Zee terecht gekomen waar hij goed in leven kan blijven. Eigenaren hebben het beestje waarschijnlijk losgelaten in de zee toen ze er geen zin meer in hadden.

Ze komen tegenwoordig voor in de Atlantische Oceaan zoals bij Brazilië, en er zijn exemplaren aangetroffen in Indonesië, rond Japan en zelfs in de Middellandse zee. Naast uitgezette huisdieren zijn deze exoten ongetwijfeld ook meegekomen met ballastwater van vrachtschepen. Hoe het ook zij: op plaatsen waar de koraalduivel oneigenlijk terecht is gekomen vormen ze als exoot soms een ware plaag. Het ontbreekt aan voldoende natuurlijke vijanden en ze eten er alle jonge vis op zodat andere vissen verdwijnen.

Gif

Het gif van de koraalduivel komt uit de stralen (pennen) uit vooral de rugvin. Als een mens er door geraakt wordt, kan dat heel pijnlijk zijn. Bij sommige soorten kan dit gif zelfs verlammend werken waardoor ze gevaarlijk voor duikers kunnen zijn, hoewel er geen voorvallen bekend zijn die een dodelijke afloop kenden. Vlak onder de vin bevinden zich gifklieren die het gif hiervoor aanmaken. Het zijn overigens niet alleen de rugvinnen die giftig zijn, ook de buikvinnen hebben gifklieren en de vinnen bij de staart (de zogenaamde aarsvinnen), de rugvinnen bevatten echter wel het meeste gif en die zijn dan ook het meest gevaarlijk.  

Het gif is natuurlijk niet primair bedoeld voor duikers, maar wel om zichzelf mee te kunnen beschermen. Jagende vissen laten ze dan ook meestal links liggen. Koraalduivels verlammen hun prooi niet met dit gif, al komt het wel eens voor. Vooral in het schemer en bij nachtduiken zie je ze nog wel eens jagen op kleine visjes. Ze naderen heel voorzichtig en duiken dan pijlsnel naar beneden op hun prooi met open bek en grijpen die zonder dat er gif aan te pas komt. Soms gebruiken ze ook hun waaiervormige vinnen om visjes in een bepaalde positie te krijgen en een waterstroom richting hun bek te creëren. Dat maakt ze tot een bijzonder jagende vissoort, de meeste jagende vissen kennen niet dit soort jaagtechnieken.

Overdag hangen koraalduivels vooral stil bij het rif. Ze zijn niet agressief, dus je kunt er prachtige foto’s van nemen, maar eenmaal in de hoek gedreven of anderszins gepest kunnen ze wel agressief worden. koraalduivels daarom voorzichtig benaderen is zeker geen overdreven advies!

Vraatzuchtige voortplantende krengen

Er is iets waardoor je lieveheersbeestjes kunt vergelijken met koraalduivels. Mensen vinden ze “leuk” en “mooi”, maar hoe fraai de koraalduivel er ook uit ziet, het is een vis die behoorlijk vraatzuchtig is en daarmee vergelijkbaar met het lieveheersbeestje die een waar monster kan zijn.  De koraalduivel stelt weinig eisen aan zijn omgeving of het voedsel waardoor hij het op heel veel plekken goed uit kan houden. Onderzoek wees uit dat koraalduivels meer dan 80 soorten vis consumeren, en dat door elkaar heen.

Omdat hij niet veel natuurlijke vijanden heeft in de zee waar hij niet thuis hoort, kan hij zich zonder problemen ook nog eens rijkelijk voortplanten. Koraalduivels kennen voor die voortplanting geen broedzorg. De vrouwtjes leggen per maand duizenden eitjes in het water die bevrucht kunnen worden. Gebeurt dat, dan spoelen de larven gewoon weg en zo wordt de soort eenvoudig en snel verspreid. Die larven zijn buitengewoon sterk en passen zich snel aan. Een paar duizend nakomelingen per jaar is hierdoor niet bijzonder voor een koraalduivel. Van die nakomelingen wordt natuurlijk een groot deel opgegeten als ze nog heel klein zijn, mar door hun enorme veerkracht blijft er ook heel wat van over.

Zonder natuurlijke vijand kan de koraalduivel er naar hartenlust op los jagen. Dat vormt echt een gevaar voor andere soorten op het rif. Het is daarom dat men op Bonaire graag wil dat je als duiker op koraalduivels jaagt. Er is zelfs een wet voor aangepast. Vanaf begin jaren zeventig is speervissen verboden op Bonaire, maar voor de koraalduivel is hier uitzondering op gemaakt. De koraalduivel is goed te eten en soms worden er speciale BBQ’s georganiseerd voor duikers waarvoor je de eigen gevangen koraalduivels mee mag nemen.

Het loont trouwens de moeite om ze te eten. Volwassen exemplaren kunnen wel 40 CM groot worden en 1,5 kilo wegen. Er zit dus wel wat aan! Een koraalduivel is na ongeveer een jaar geslachtsrijp, en kan wel tien jaar oud worden.

Bestrijden

Ondanks dit soort ‘BBQ campagnes’ blijkt dat de koraalduivel maar moeilijk teruggedrongen kan worden. Biologen hebben daarom ook een ander wapen ingezet. Een natuurlijke jager op de koraalduivel, de tandbaars (grouper) wordt daarvoor gebruikt. De Bonairse tandbaarsen moeten de koraalduivel echter wel leren zien als voedsel. Dat wordt hen dan ook aangeleerd zodat ze als een soort natuurlijke stofzuigers de zee rond Bonaire moeten zuiveren van de koraalduivel. Niemand gelooft dat de koraalduivel geheel verwijderd kan worden, maar alle beetjes helpen, zullen we maar zeggen.