Wanneer je dieper duikt dan 18 meter, spreken we als recreatieve duikers van diepduiken. Diepe duiken maken is meestal niet zo slim: je verbruikt immers meer lucht en de nultijd wordt sneller bereikt. Diepduiken zorgt er dus voor dat je een stuk korter kunt duiken. Waarom dan toch doen en waar moet je dan op letten?

Redenen en limieten

Een goed opgeleide duiker zal niet gaan diepduiken om diep te kunnen duiken. Diepduiken is namelijk geen doel op zich en geen prestatie. Je bewijst er ook niet je moed mee. Een verstandige duiker zal diepduiken omdat er op die diepte iets te zien is dat de moeite waard moet zijn. Een wrak bijvoorbeeld dat dieper dan 18 meter diep ligt of een plek waarvan bekend is dat er vaak haaien zwemmen.

Voor recreatieve duikers geldt dat een diepe duik een duik is die gemaakt wordt op een diepte tussen de 18 meter en maximaal 40 meter diep. Overigens wordt door veel duikbonden zoals PADI geadviseerd niet dieper te duiken dan 30 meter en wordt 40 meter diep als de uiterste limiet beschouwd. Er is zelfs een toenemend aantal landen dan 30 meter als de uiterste limiet voor recreatief duiken beschouwd. Denk hierbij aan bijvoorbeeld Egypte.

Die grens van dertig meter lijkt ons een goed advies omdat duiken dieper dan dertig meter een vrij korte nultijd met zich meebrengen en daarom nauwelijks de moeite van het duiken waard zullen blijken te zijn. Bij dertig meter is volgens de RDP de nultijd al bereikt na 20 minuten. Trek je daar de afdaling vanaf, dan blijft er dus niet zoveel van over. Bij veertig meter is dat overigens nog maar 9 minuten, haal je daar de afdaling naar die veertig meter diepte nog eens vanaf, dat houdt je misschien effectief nog maar enkele minuten over.

Er is nog een goede reden om dertig meter te beschouwen als de grens voor diepduiken. Bij vijfentwintig meter diepte blijkt stikstofnarcose bij de meeste mensen echt merkbaar te worden. En vanzelfsprekend neemt de kans op decompressieziekte toe wanneer je dieper duikt dan dertig meter diep, wanneer we de statistieken mogen geloven. Kortom: volg het advies op en duik niet dieper dan dertig meter. Dat is immers al heel erg diep!

Duikmateriaal

Wie duikt met in Nederland gekocht duikmateriaal van de bekendere merken dat goed onderhouden is, hoeft zich geen zorgen te maken. Maak je duiken tot dertig meter, dan kan het dat aan. Duik je regelmatig diep, dan is een duikbril met wat zachter siliconen en weinig volume prettiger. Het levert nu eenmaal minder snel consequenties op wanneer de omgevingsdruk toeneemt en je niet altijd op tijd het masker hebt geklaard.

Hoewel gebalanceerde automaten (en wie heeft dat niet tegenwoordig?) een constante ademweerstand leveren, heeft de ene automaat toch een wat grotere luchtopbrengst dan de andere en is de weerstand die overbrugd moet worden om lucht te krijgen anders. Fabrikanten laten op hun website of in hun documentatie soms grafiekjes zien waarin je de ademweerstand kunt aflezen tijdens het in- en uitademen op diepte. Hoe ‘platter’ de grafiek, hoe beter. Duik je diep, dan heb je vaak baat bij de wat duurdere ademautomaten die ook daar heel gemakkelijk lucht blijven geven.

Voor natpakken geldt dat ze op diepte minder isoleren en ook minder drijfvermogen opleveren om de doodeenvoudige reden dat neopreen luchtbelletjes bevat die door de druk samen worden geperst. In Nederland geldt daarbij dat het water onder de 18 meter vaak een stuk kouder is dan aan de oppervlakte omdat je ergens onderweg naar beneden waarschijnlijk ook nog een thermocline zult moeten passeren. Handschoenen en een cap zullen dan ook wel altijd nodig zijn in Nederland tijdens een diepe duik, en een 7 MM pak een minimum, als je met een natpak duikt.

Een duiklamp meenemen tijdens diepduiken is altijd een goed idee, ook in tropisch water. De waterkolom filtert bepaalde kleuren uit het licht weg, zoals het rood, en zonder een duiklamp zie je de prachtige kleuren onder water in diepte dus niet goed terug. In Nederland geldt daarbij dat het op die diepte altijd donker is en een duiklamp dus een must.

Navigeren

Een wrak ligt vanzelfsprekend niet altijd langs een aflopende wand en niet zelden moet je daarom vanaf een boot vrij recht naar beneden om het wrak te kunnen gaan bekijken. Dit geldt op de Noordzee net zo goed als in Egypte wanneer je bijvoorbeeld op de Thistlegorm gaat duiken. Daarom worden er, om je te helpen, op die plekken meestal referentielijnen uitgezet. Dezelfde lijn kun je gebruiken bij het opstijgen en is handig tijdens de vijf meter veiligheidsstop.

Bij langzaam aflopende bodems moet je soms ver zwemmen voordat je de diepte bereikt hebt waar je naar toe wilt gaan. Denk aan Vinkeveen, Oostvoorne of Maarsseveen. Referentielijnen heb je niet, of je moet gebruik maken van de kettingen aan boeien die daar liggen.

We hebben wel eens willen onderzoeken hoe diep het wordt bij het Koepeltje in het Grevelingenmeer. Na kort afdalen bereikten wij een diepte van achttien meter. Een diepe duik werd het niet, want we zwommen maar verder en verder en zelfs na twintig minuten viel op dat het maar niet dieper werd. Een vlakke zandbodem, that’s all. Toen we de duik wilde afbreken, waren we nog best een eindje van de kant. Stijg je op van die diepte zonder referentielijn, dan moet je al wel een wat meer ervaren duiker zijn. Je begeeft je immers best wel een tijdje in “niemandsland” waarbij je alleen op de instrumenten opstijgt.

Onder de boot worden bij diepe duiken vaak duikflessen met ademautomaten opgehangen op 5 meter diepte. Deze duikfles is dichtgedraaid zodat de ademautomaten niet spontaan kunnen gaan blazen. Dit is de perfecte plek om de veiligheidsstop te maken. Je kunt je goed aan deze fles vasthouden en wanneer je nog maar weinig lucht hebt, kun je overstappen op deze fles. Let dan wel op dat je eerst de fles opendraait voordat je hem gaat gebruiken en dat je hem weer dichtdraait wanneer je hem niet meer nodig hebt. Mensen na jou willen hem immers ook nog kunnen gebruiken!

Heb je nooit gebruik gemaakt van een dergelijke duikfles, oefen dat dan een keertje in ondiep water. Daar zul je beslist geen spijt van krijgen! Oefen sowieso de veiligheidsstop, het liefst bij iedere duik. Bij een diepe duik moet je die kunnen uitvoeren en je wilt niet dat dit een stressmoment wordt.

Het diepduiken zelf

Nog meer dan bij normale duiken is het contact houden met je buddy van groot belang tijdens het maken van een diepe duik. Raak je elkaar tijdens een diepe duik kwijt, dan is het wel een heel eind alleen opstijgen en eenmaal boven weet je dat je de duik niet nogmaals kunt gaan doen zonder rustpauze en eerst lucht bij tanken. Een buddylijn tijdens diepduiken is daarom zowat als standaard te beschouwen.

Let niet alleen bij jezelf op het luchtverbruik, maar ook op dat van je buddy. Vraag elkaar daar regelmatig naar. Reserveer een aanzienlijke voorraad voor de opstijging. We horen mensen in Vinkeveen en Maarseveen nog wel eens zeggen bij duiken tot 10 meter dat 50 bar weliswaar aanbevolen wordt om over te hebben wanneer je aan de kant bent gekomen, maar dat 30 bar ook nog ruim voldoende zou moeten zijn. Bij diepe duiken kun je je dergelijke verruimingen absoluut niet veroorloven! Houd voor ogen dat er altijd iets kan gebeuren waardoor je onverwachts meer lucht nodig hebt en op diepte gaat lucht nu eenmaal veel sneller op.

Luchtverbruik

Longen meten niet de hoeveelheid lucht die ze opnemen, je stopt met ademen wanneer de longen in een bepaalde mate gevuld zijn. Het is belangrijk te beseffen wat dit voor een consequentie heeft tijdens het maken van een diepe duik.

Tijdens een diepe duik is de omgevingsdruk hoger, laten we als voorbeeld nemen, op 25 meter diepte is die 3,5 bar, dus 3,5 keer zo hoog als aan de oppervlakte. Dat wil dus wat zeggen over het aantal luchtmoleculen dat nodig is om hetzelfde volume te kunnen krijgen (de longen te kunnen vullen). Eenvoudig gesteld: je gaat daar 3,5 keer zo snel door je lucht heen.

Wie duikt op veertig meter diepte gebruikt ongeveer 5 keer zo snel zijn lucht als aan de oppervlakte. Doe je normaal dus 45 minuten met een 10 liter fles op 10 meter diepte (dat zou 90 minuten zijn aan de oppervlakte omdat de druk op 10 meter diepte twee keer zo groot is als aan de oppervlakte), dan doe je er op veertig meter nog maar 18 minuten mee…. Natuurlijk, deze berekening gaat er vanuit dat je de hele tijd je op die diepte begeeft, maar je zult niet lang willen afdalen en dus snel die diepte willen bereiken.

Hierboven hebben we het maar even grof berekend. Wil je exacter berekenen hoe lang je met je lucht kunt doen, dan moet je eerst te weten zien te komen wat je verbruikt aan de oppervlakte. En dat kun je afleiden van de gewone duiken die je maakt. Stel je duikt met een 10 liter fles gevuld met 200 bar lucht op 10 meter diepte en aan het einde van de duik houd je 40 bar over. Je duikt 50 minuten. In die 50 minuten verbruik je dan dus 200-40 =160 bar. Per minuut is dat 160 / 50 = 3,2 bar. Maar dit is op 10 meter diepte. De omgevingsdruk op tien meter is 2 bar waardoor je aan de oppervlakte (1 bar) 3,2 / 2 = 1,6 bar per minuut zou verbruiken. Deze waarde vermenigvuldig je met omgevingsdruk op de diepte waarop je daadwerkelijk duikt. Op 40 meter is dat 5 bar. Je verbruikt dan 1,6 x 5 = 8 bar per minuut. Wil je boven komen met 50 bar, dan mag je dus 200 – 50 = 150 bar verbruiken. 150  / 8 = 18,75 minuten. Duik je op 25 meter, dan is dat 150 / (1,6 x 3,5) = 26,78 minuten.

Stikstofnarcose

Met al die gasmoleculen die we tijdens een diepe duik inademen, komen er ook heel wat stikstofmoleculen mee. Dit kan leiden tot iets wat stikstofnarcose wordt genoemd en waarmee de narcotisch werking van ingeademde stikstof onder druk wordt bedoeld. Men vermoedt, maar weet nog steeds niet zeker, dat de grote hoeveelheid stikstof invloed uitoefent op de doorgifte van impulsen in de zenuwbanen. Minder impulsen, of impulsen minder intens doorgeven, is wat de narcotiserende werking zou bewerkstelligen.

De meeste duikers krijgen vanaf 25 meter diepte te maken met stikstofnarcose. Het kan eerder of later gebeuren, maar de grote groep zit dus rond deze diepte. De effecten kunnen per persoon anders zijn, maar voor duikers is er een aantal minder gunstig zoals een minder goed beoordelingsvermogen, langzamer denken, een vals gevoel van veiligheid of gedragingen die lijken alsof je dronken bent.

Stikstofnarcose op zichzelf is niet gevaarlijk en wanneer je opstijgt nemen de effecten ook snel weer af. Het zijn de gevolgen van stikstofnarcose die gevaarlijk kunnen worden, want als een duiker minder gewaar is van gevaren die hem bedreigen of voor de grap zijn ademautomaat begint uit te doen op dertig meter diepte, dan kunnen de gevolgen daarvan desastreus worden.

Decompressieziekte

De kans dat je decompressieziekte oploopt tijdens een diepe duik is veel kleiner dan dat je last zou krijgen van stikstofnarcose, mits je je maar aan de richtlijnen houdt ten aanzien van de nultijden, het langzaam opstijgen en het maken van een veiligheidsstop. Ook wanneer je je aan al deze zaken houdt kun je decompressieziekte oplopen, maar de kans daarop is dan wel erg klein geworden.

De belangrijkste reden waarom duikers decompressieziekte krijgen, is omdat ze zich niet aan de eerder genoemde richtlijnen houden. Natuurlijk zijn er wel een aantal factoren die de kans op decompressieziekte vergroten zoals een hogere leeftijd, zware inspanning, ziekte of alcohol. Deze zaken hebben namelijk allemaal effect op de bloedsomloop en daarmee op de opname en afgifte van gassen. Maar de voornaamste reden blijft liggen in het gedrag van de duiker, niet in de omstandigheden.

Nitrox

Tuurlijk, met Nitrox duiken levert voordeel op, ook tijdens het maken van diepe duiken, en dan zeker wanneer het gaat om duiken tussen de 18 en 30 meter. Doordat je met minder stikstof in je fles duikt, worden de nultijden verlengd en kun je aanzienlijk langer duiken. Zelfs al zou je even lang blijven duiken, dan is het duiken met Nitrox aan te raden omdat je dan gewoon minder stikstof binnen krijgt en dus minder snel last zult krijgen van stikstofnarcose.

Om met Nitrox te kunnen duiken heb je wel een speciale opleiding nodig. Er zijn namelijk ook dingen waar je wel degelijk extra rekening mee moet houden wanneer je met Nitrox een diepe duik maakt. De PADI Nitrox cursus bij Dive4all duurt echter slechts 1 avond, inclusief het maken van het examen. Laat dat je dus niet weerhouden om je Nitrox brevet te halen!

Diepduiken of niet?

Zeker, gewoon doen mits je daarvoor voldoende bent opgeleid (PADI Advanced Open Water) kun je echt met een gerust hart diepe duiken maken. En met Nitrox kun je het diepe duiken ook nog eens uitstekend aanvullen. Maak de diepe duiken echter niet dieper dan dertig meter en volg de richtlijnen voor een juist gebruik van duiken binnen de nultijden, het langzaam opstijgen en het uitvoeren en toepassen van de veiligheidsstop nauwlettend op. Ga niet diepduiken wanneer het niet nodig is, laat er een goed motief voor zijn. Diepduiken omdat het diep is, is geen goede reden. Laat de verkorte duikduur een betere reden krijgen voor de acceptatie dan dat.