PADI Open Water divers leren tegenwoordig een SMB (Surface Marker Buoy) te gebruiken. Maar is dat nu wel echt nodig?
Gedoe
Het blijkt voor veel open water diver cursisten best een heel gedoe te zijn: een SMB (in het Nederlands ook oppervlaktemarkeringsboei genoemd) leren gebruiken terwijl je nog bezig bent om ervaring op te doen met je duikvest en al die andere aspecten die komen kijken bij het duiken in het het open water. En bij Dive4all stellen we dan ook nog eens dat de cursisten een SMB moeten opzetten bij de vierde duik waarbij de cursisten zoveel mogelijk zelf de regie in eigen handen moeten hebben.
Toch nodig
Uit cijfers van de US Coast Guard blijkt dat in de periode van 2005 tot 2013 in America meer dan 600 ongelukken plaatsvonden waarbij mensen in aanraking kwamen met de schroef van een boot. Daarbij vonden een kleine 40 mensen de dood. We spreken dus over een gemiddelde van maar liefst vijf doden per jaar. Dat zijn natuurlijk niet alleen duikers, maar deze aantallen liegen er desalniettemin niet om!
Vaak wordt aangenomen dat duikers, wanneer zij worden aangevaren, met een opstijging bezig zijn. Maar dat is lang niet altijd waar. Het gaat ook om mensen die nog niet zijn afgedaald of ondiep aan het duiken waren.
Het gebruik van een SMB of duikvlag verkleind het risico op aanvaring van duikers aanzienlijk, maar veel duikers (al groeit dat aantal langzamerhand wel) gebruikt de SMB toch niet. Zelfs niet op die plaatsen waar dit verplicht is. Dat heeft ongetwijfeld te maken met de onbekendheid van het gebruik en het ontbreken van de gewoonte om een SMB te hebben, laat staan mee te nemen.
Voorbereiden
Wie een SMB wil gaan gebruiken en dat nog niet eerder heeft gedaan doet er goed aan dit eerst te oefenen. Het lijkt namelijk gemakkelijker dan dat het in praktijk voor veel duikers blijkt te zijn.
Begin er mee om te bepalen hoe je de SMB onder water gemakkelijk kunt pakken. Een dichtgeritste zak is niet altijd de meest handige plaats omdat je daar zelf vaak niet met handschoenen aan, gemakkelijk bij kunt komen.
Daarnaast is het belangrijk om je bezig te houden met de bevestiging van het touw. Veel duikers zweren bij een haspel voor een SMB. Wanneer je aan deze haspel een karabijnhaak bevestigd, rolt hij niet af en kun je hem eenvoudig aan een ring aan het vest bevestigen. Ook zie je wel dat het touw om de SMB wordt gewikkeld. Met een klein stukje lood kan een dergelijke lijn gemakkelijk worden afgewikkeld en zorg je er tevens voor dat het niet snel in de knoop komt te zitten.
Omdat een SMB meestal wordt opgezet tijdens de safety stop, moet je er voor zorgen dat het touw minimaal 6 tot 7 meter lang is. Breng je op de lijn markeringen aan, bijvoorbeeld om aan te geven waar de 5 meter diepte zich bevindt, dan heb je daar mogelijk een goede referentie aan wanneer je een safety stop maakt. Houd er echter wel rekening mee dat dit nooit een absoluut maat kan zijn. De SMB staat immers niet altijd even hoog in het water wanneer hij is opgezet.
Opzetten
De meest voorkomende fout die beginnende SMB-gebruikers maken met het opzetten van een SMB is dat ze precies op 5 meter diepte perfect uitgetrimd proberen de SMB op te zetten. Je moet er voor zorgen dat je een klein negatief drijfvermogen hebt voordat je de SMB op gaat zetten. En begin op 6 meter diepte. De SMB zal je immers wat omhoog trekken wanneer hij met lucht wordt gevuld.
Oefen in het openen van de onderkant van de SMB met een hand zodat je met de andere hand het touw vast kunt houden. Adem nu in en adem uit in de boei. Meestal moet je dit twee keer doen. Zodra de SMB dan “graag” naar boven wil gaan, laat je hem gaan.
Gebruik je een losse lijn, dan kun je die door de holte van je hand laten lopen die je maakt door je vingertoppen tegen je duim aan te drukken. Op die manier zul je de lijn niet snel kwijtraken wanneer de SMB naar de oppervlakte schiet. Gebruik je een haspel dan is het afhankelijk van het soort haspel hoe je deze het beste kunt hanteren. Soms kun je deze rond je vingers laten rollen door de wijsvingers tegen elkaar aan te drukken en de haspel daar omheen te laten tollen, een andere keer zit er een soort greep op. Zorg er in ieder geval voor dat de haspel vrij kan aflopen zonder in de knoop te raken.
Strak trekken
Als de SMB aan de oppervlakte komt, wil hij plat op het water gaan liggen of schuin gaan staan. Daarom moet je de lijn strak trekken en aangespannen houden. Ook als je eenmaal boven bent (juist dan!) moet je de SMB laten staan. De SMB is immers vele malen beter te zien vanaf een boot dan jouw hoofd!
Sommige SMB’s zijn voorzien van bladlood in de opening. Het handige hiervan is dat de opening gemakkelijk open blijft staan wanneer hij open is gemaakt en de SMB meteen ook nog in de juiste positie trekt. Er zijn ook SMB’s waarbij hiervoor het lood aan het touw is bevestigd. Andere SMB’s hebben een ventiel waardoor ze niet leeg kunnen lopen wanneer ze aan de oppervlakte per ongeluk even schuin vallen.
Er zijn zelfs varianten verkrijgbaar waarin ledverlichting is ingebouwd. Natuurlijk heel top voor gebruik tijdens nachtduiken!
Octopus
Veel duikers denken dat de SMB moet worden opgezet door vanuit de octopus lucht in de SMB te blazen. Dat werkt wel, maar het nadeel hiervan is dat het drijfvermogen in een korte periode enorm toeneemt zonder dat het negatieve drijfvermogen van de duiker toeneemt. Daardoor wordt het moeilijker om op de juiste plaats te blijven.
Als dat wat je uitademt in de SMB terecht komt, levert dat ongeveer eenzelfde totaal drijfvermogen op als wanneer je deze lucht in je longen zou hebben gehouden. Pas bij de tweede ademteug krijg je meer drijfvermogen wat gecompenseerd kan worden door het lichte negatieve drijfvermogen waarmee je het opzetten van de SMB begon. De uitblaasmethode levert je daardoor dus meer controle op.
En tijdens het afdalen?
Tijdens het afdalen zet je geen SMB op. Wees je echter bewust van het feit dat ook dan duikers worden aangevaren. Daal daarom af op een plek waar de kans op aanvaring zo klein mogelijk is (bijvoorbeeld vlak achter de boot) en daal zo snel mogelijk. De meeste boten hebben geen grote diepgang, dus vanaf 3 meter diepte ben je vaak al in een heel stuk veiliger water terecht gekomen. Duik daarom als het even kan niet ondieper dan deze drie meter in water waar mogelijk boten varen.
Stijg je op bij een boot of een steiger, doe dat dan ook echt dicht in de buurt daarvan. Het lijkt allemaal heel vanzelfsprekend, maar er zijn teveel gevallen bekend van mensen die werden overvaren doordat ze boven kwamen in de aanvaarroute van duikboten.
Overigens richten we ons in dit artikel vooral op het overvaren van duikers, maar we zullen niet onvermeld laten dat het opstijgen tussen boten in, wanneer ze bijvoorbeeld vastgemaakt liggen aan een boei, minstens zo gevaarlijk, zo niet gevaarlijker is! Bij een golf kunnen de boten tegen elkaar slaan en bedenk maar eens wat er kan gebeuren wanneer je hoofd zich daar tussen bevindt.
Oefenen
Zoals eerder gezegd is het goed opzetten van een SMB in praktijk lastiger dan menigeen denkt. Oefen daarom het gebruik van een SMB op plaatsen waar je ook zonder SMB veilig zou kunnen duiken. En om de vraag te beantwoorden waar dit artikel mee begon: ja, het is volgens ons echt nodig dat iedereen leert een SMB te gebruiken. Het gebruik van een SMB moeten we als duikers beschouwen als iets dat net zo bij het duiken hoort als het buddy systeem: het verhoogd de veiligheid in die mate dat het verder weinig discussie zou behoeven. Duikverenigingen zouden er daarom goed aan doen om duikers, die al langer hun brevet hebben en nooit een SMB hebben leren op te zetten, dit alsnog bij te brengen.
