Het meeste hebben wij toch wel duikbrillen en loodgordels onder water moeten zoeken. Vooral tijdens de rescue cursus kunnen dergelijke zaken snel onder de golven verdwijnen. Maar er kan veel meer naar boven gehaald moeten worden.

Er verdwijnt van alles

Er verdwijnen regelmatig dingen in het water. Soms tijdens het duiken, maar vaker vanaf boten, van steigers of tijdens het zwemmen. Als Dive4all hebben we in het verleden daardoor wel eens het verzoek gehad om een ketting met emotionele waarde en zelfs een wasrek op te duiken, wat overigens beide met succes gelukt is.

Er valt dus van alles in het water. Dat kunnen kleine dingen zijn, zoals duikbrillen of duikmessen, maar ook grotere zaken zoals buitenboordmotoren, beelden of schatkisten. Het kan immers ook zijn dat iets er al heel lang ligt, bijvoorbeeld in een wrak. Dit laatste spreekt misschien tot de verbeelding, maar het is niet zo maar toegestaan om artifacten van wrakken te verleggen, laat staan mee te nemen. Archeologische duikers doen dat soms wel zodat de onderdelen beter onderzocht kunnen worden of in een museum terecht kunnen komen. En ook dan kan het gaan om soms zeer kleine of juist zeer grote objecten.

Toen wij vorig seizoen voor de tweede keer dat jaar met de duikvereniging in Egypte op vakantie waren, hebben wij een metalen stoel op de zeebodem gevonden. Die was ongetwijfeld van een boot gevallen. Wij hebben onszelf toen als uitdaging gegeven deze stoel te voorzien van een aantal buoyancy boeien om hem vervolgens zwevend in het water te krijgen. Zoals je ziet op de foto hiernaast, lukte dat goed. We hadden hiervoor drie boeien nodig, anders kregen we hem niet recht.

Tijdens de PADI Rescue cursus zoeken deelnemers zelfs vermiste duikers. Zij leren speciale technieken aan om een dergelijke duiker, als ze die gevonden hebben, zonder bijzondere extra hulpmiddelen naar boven te halen. Dat moet ook wel want op zo’n moment telt iedere seconde. Dit zoeken moet dan wel uiterst efficiënt gebeuren, een foutje zou immers iemand het leven kunnen kosten!

Efficiënt zoeken

Als je thuis iets kwijt bent geraakt, zijn er efficiënte en minder efficiënte manieren om het terug te vinden. Iedereen heeft wel eens voor een tweede keer dezelfde kast nagezocht of het er toch echt niet in lag en zichzelf misschien verweten dat hij het zoeken wel slimmer aan had kunnen pakken. Je weet vast wel waar we het over hebben. Tijdens het duiken moet je echter altijd wel efficiënt zoeken omdat lucht, en daarmee tijd, beperkende factoren kunnen zijn.

Er zijn natuurlijk effectieve manieren om onderwater te zoeken naar objecten die de kans op vinden vergroten. Maar daarmee ben je er nog niet. Heb je iets gevonden en gaat het om een horloge, dan pak je die natuurlijk gewoon op en zwem je er mee naar boven. Maar wat als het gaat om zwaardere objecten? Zoeken kan een uitdaging zijn, maar het naar boven brengen of verplaatsen van dit soort objecten net zozeer.

Zoekpatronen

Om objecten te zoeken onder water gebruik je zogenaamde zoekpatronen. Welk type zoekpatroon je gebruikt hangt af van nogal wat omstandigheden. Bijvoorbeeld hoe groot het object is waar je naar op zoek bent, hoe het bodemverloop is, hoe groot het gebied is dat je afzoekt en hoe goed of slecht het zicht is.

Bij kleine objecten is het van belang dat je zo weinig mogelijk stof opwaait. Voor je het weet ligt het horloge onder een laagje sediment en vind je hem nooit meer terug. Als je weet waar het ongeveer zal moeten liggen, dan is het verstandig om een cirkelvormig patroon rond dat punt te gaan zwemmen die je bij iedere rondegang ietsje groter maakt. Je moet je daarbij afvragen, als de veiligheid dat toelaat, of je de cirkels beter door een dan door twee personen moet laten maken. Dit om het stof zoveel mogelijk te minimaliseren. Eventueel kun je een touw gebruiken om elkaar signalen te geven en om de cirkel gelijkmatig te vergroten.

Grotere objecten, zoals een buitenboordmotor, vind je het snelst door een u-vormig patroon te zwemmen (diepste punt eerst natuurlijk) over het gebied waarvan men denkt dat de motor gezonken is. Hoe beter het zicht is, hoe hoger je van de bodem kunt duiken en hoe breder de armen van de U-vorm kunnen zijn.

Omhoog halen

Als je een object gevonden hebt dat te groot is om zonder hulpmiddelen te bergen, dan zul je het onder water moeten bevestigen aan een touw. Onderwater goede knopen kunnen leggen is daarom een must. Dan zijn er, in hoofdlijnen, twee manieren om een object boven te krijgen. De eerste bestaat er uit dat de lijn naar boven wordt gebracht en dat men daar, door aan het touw te trekken of het op te takelen, het object naar het droge brengt.

De tweede methode bestaat er uit om aan het touw een omgekeerd vat te hangen dat gevuld wordt met lucht. De Wet van Archimedes zegt immers dat een voorwerp dat geheel of gedeeltelijk is ondergedompeld in een vloeistof, een opwaartse kracht krijgt die gelijk is aan het gewicht van de verplaatste vloeistof. Vullen we daarom een vat met lucht, dan zal de opwaartse kracht waarschijnlijk (veel) groter zijn dan het gewicht van het vat zelf zodat het omhoog zal willen gaan. Het zal daarbij aan het touw het object omhoog proberen te gaan trekken.

Om de metalen stoel te laten zweven moesten we dus een "opwaartse kracht" opwekken die net zo groot was als de zwaartekracht die op de stoel rustte. Dat bleek overigens eenvoudig voor de ervaren duikers die mee deden, dus vonden we dat we onze lat hoger moesten gaan leggen. We besloten daarom dat iemand op die stoel moest kunnen zitten, met twee mensen er "staand" naast, zodat er een statie foto van gemaakt zou kunnen worden. Op de foto hiernaast zie je dat ons dat uiteindelijk ook lukte. natuurlijk speelde hier de lucht in onze trimvesten ook een belangrijke rol. 

Met de Wet van Archimedes kunnen we eenvoudig berekenen hoeveel lucht er in een vat moet wil het object omhoog gaan. Eenvoudig gesteld komt het er op neer dat iedere liter lucht ongeveer een kilo trekkracht zal opleveren. Willen we een buitenboordmotor van 25 kilo naar boven krijgen, dan zou dus een omgekeerde emmer met een volume van 30 liter voldoende moeten zijn. Maar o wee….

Lucht zet uit tijdens het opstijgen

Tijdens het opstijgen neemt de omgevingsdruk af en zet de lucht in een vat uit. Stel de buitenboordmotor ligt op tien meter diepte. Hebben we de emmer gevuld met 25 liter lucht, dan zal het volume van deze lucht dus tijdens het opstijgen groter worden. Wanneer het tegen de 30 liter is aangekomen schiet de buitenboordmotor met een trekkracht van 5 kilo naar boven. Uiteindelijk zet de lucht nog meer uit en zal het zelfs gaan ontsnappen aan de onderkant van de emmer. Dat gaat niet goed komen, want als de emmer met deze vaart eenmaal boven is gekomen, klapt hij om, schept hij water en komt het geheel met een steeds hoger wordende snelheid onhoudbaar weer terug naar beneden.

De belangrijkste regels bij het bergen zijn daarom:

• Zwem nooit onder een te bergen object door
• Zwem nooit over een te bergen object heen
• Maak je nooit vast aan een te bergen object

Je had er natuurlijk ook voor kunnen kiezen om op tien meter diepte niet 25 liter lucht in de emmer te doen, maar minder, zeg 20 liter. Die paar kilo til je dan zelf mee. Bedenk dan dat ook dit niet gaat werken! Het drukverschil tussen 0 en 10 meter is immers 1 bar. Dit betekent dat het volume zal verdubbelen wanneer je boven bent. Kortom, 20 liter op de bodem is 40 liter aan de oppervlakte. De 5 liter lucht minder zet dus niet voldoende zoden aan de dijk. Ergo: uiteindelijk heb je hetzelfde probleem, emmer valt om, zaakje komt weer naar beneden.

Hefballonnen

Om dit probleem op te lossen zijn hefballonen ontwikkeld. Een hefballon werkt exact hetzelfde als de omgekeerde emmer met dat verschil dat bovenop een ontluchtingsventiel is aangebracht. Je snapt al hoe het werkt: je vult de ballon op diepte met de eerste besproken 25 liter lucht aan volume, en tijdens het opstijgen laat je lucht uit de hefballon ontsnappen, net zoals je dat doet met het trimvest of bijvoorbeeld een droogpak, zodat het evenwicht gehandhaafd blijft.

Je kunt je misschien voorstellen dat het omhoog brengen, ook als je niet heel netjes de lucht reguleert, wel zal gaan mits het vat aan de oppervlakte maar niet omslaat en het touw goed blijft zitten. Hefballonnen zullen door hun constructie veel minder snel kapseizen dan emmers en zelfs een veel te snel naar boven gebracht groot object blijft waarschijnlijk nog best wel aan de oppervlakte hangen onder de hefballon totdat jij daar aan bent gekomen.

Verplaatsen

Anders wordt het wanneer je voorwerpen moet verplaatsen. Dat is precisiewerk. Je komt dan niet weg met teveel of te weinig lucht. Je zult het object nagenoeg perfect zwevend moeten hebben om dat er mee te kunnen doen wat je graag zou willen. We praten dus over het ‘hoveren’ wat we allemaal hebben moeten leren tijdens de PADI Open Water Diver cursus, maar het betreft nu wel iets buiten jezelf.

Gezond verstand

Het zoeken en bergen is een hele leuke activiteit onder water. Soms vergeet je zelfs dat je aan het duiken bent wanneer je er mee bezig bent. Toch kent het wel een aantal zaken die een extra risico met zich mee kunnen brengen. Vraagt iemand je bijvoorbeeld iets te zoeken in de gracht, bedenk dan dat in grachten doorgaans slecht zicht heerst en je mogelijk te maken krijgt met afval en fietsen waar je tegenaan kunt zwemmen of in vast kunt komen te zitten! Zwemmen onder of boven een te bergen object kan ook tot echt gevaarlijke situaties leiden, om nog maar te zwijgen van mensen die zichzelf vastbinden aan het object “om het niet kwijt te raken” terwijl ze het proberen te bergen.

Maar wie zijn gezonde verstand gebruikt en met de juiste hulpmiddelen aan de slag gaat, kan er heel veel plezier aan beleven. Het is niet voor niets dat we deze duik tijdens onze PADI Advanced Open Water cursus vaak op de verlanglijst hebben staan!