Volg ons  Volg ons op Twitter Volg ons op Facebook

Deel deze pagina:
FaceBook  Twitter

Wie in Vinkeveen heeft gedoken, moet hem tegengekomen zijn: de rivierkreeft. Op het eerste oog leuk voor duikers, maar schijn bedriegt. Dit dier is een ware plaag aan het worden!

Procambarus clarkii

Van de rivierkreeft kennen we verschillende soorten. De wetenschappelijke naam voor de rode rivierkreeft is de Procambarus clarkii. Vaak wordt hij ook de Amerikaanse rivierkreeft genoemd omdat dit een verzamelnaam is voor verschillende soorten kreeften die hier gekomen zijn uit een ander werelddeel. Onder die soorten vind je ook de gevlekte rivierkreeft (Orconectes limosus) die je herkent aan een donker schild met witte stippen terwijl je de rode rivierkreeft zult herkennen aan rode patronen. Beide soorten tref je overigens in grote getale in Vinkeveen aan.

Er bestaan veel kleurvarianten binnen soorten. Naar verluid zou dit te maken hebben met de PH-waarde van het water.

Van deze uitheemse rivierkreeften treffen we er in Nederland acht verschillende soorten aan. Ze zijn hier waarschijnlijk terecht gekomen door schepen die hun ballastwater hebben geloosd terwijl er onder biologen ook het verhaal gaat dat ze vanuit restaurants hier terecht zijn gekomen. Men vond ze toen te klein voor consumptie, wordt wel verteld en daarom zouden ze buiten zijn uitgezet. Ook wordt wel beweerd dat aquariumeigenaren de dieren zouden hebben vrijgelaten nadat ze tot de conclusie waren gekomen dat de dieren alle andere organismen in hun aquaria anders zouden kunnen opeten. Heel boeiend is dat verder niet voor ons duikers, het probleem blijft immers hetzelfde. Ze groeien in aantal explosief. Hoe dat komt, lees je hieronder. 

Echt heel groot worden ze niet. Meestal blijven ze onder de 10 cm. Vergelijk je dit met de Europese kreeft (Homarus gammarus) zoals je die tegen kunt komen in het Grevelingenmeer of in de Westerschelde, dan is de rivierkreeft maar een klein diertje. De Europese kreeft wordt immers zo’n 60 cm lang.

Je kunt de mannetjes van de rivierkreeft eenvoudig onderscheiden van de vrouwtjes omdat mannetjes ongelijke scharen hebben. Bij de vrouwtjes zijn beide scharen ongeveer even groot.

Invasieve exoot

De rivierkreeft zoals je die tijdens het duiken tegenkomt is een echte exoot en hoort dus niet in onze wateren thuis. Hij komt oorspronkelijk uit Mexico en Noord-Amerika. Omdat dit dier in Nederland nauwelijks natuurlijke vijanden kent (hooguit reigers, meeuwen en mensen) kan hij zich zowat ongeremd voortplanten. Dit soort dieren worden invasieve exoten genoemd: exoten die snel in aantal toenemen. We kennen wel meer invasieve exoten. Denk maar eens aan de Japanse duizendknoop waarover onlangs nog veel te doen is geweest in het nieuws. Dat de rivierkreeft een echte invasieve exoot is, is te merken wanneer je in bepaalde meren duikt: het is moeilijk om ze niet tegen te komen. 

Sommige soorten van de rivierkreeft presteren het om tegen het einde van de zomer en in de herfst over het land te gaan lopen om nieuw water te vinden. Vaak is daar dan wel een goede reden voor. Bijvoorbeeld omdat het eten dreigt op te raken, er te weinig zuurstof in het water zit, de roep om paring te groot wordt of er teveel concurrentie is ontstaan. Hierdoor verspreiden deze soorten zich snel over sloten en meren door het hele land. Niet alleen zien duikers van Dive4all ze soms over het land lopen. In plaatsen als Etten Leur werd al melding gemaakt dat er soms een paar honderd dieren aan het oversteken waren. Ook werden de dieren op straat in Amsterdam aangetroffen.

Normaal gesproken sterven in de uitheemse omgeving exoten uit of worden ze een onderdeel van het nieuwe ecosysteem. Maar dat kan wel een tijdje duren. Voor 1985 was de rode rivierkreeft nog niet in Nederland. Maar vanaf dat moment is het aantal enorm gegroeid en die groei is nog niet gestopt. Nu zou je kunnen wachten totdat ze elkaar gaan opeten, andere dieren hebben geleerd hoe ze de rivierkreeft kunnen nuttigen of aan ziektes komen te overlijden, maar intussen kunnen ze zoveel schade hebben toegebracht dat wachten misschien wel een verkeerde strategie zou kunnen zijn.

De schade

De schade die ontstaat door de rivierkreeft ontstaat vooral door zijn gedrag en voedingspatroon. De rivierkreeft is een echte alleseter zodat hij naast planten ook slakken, vissen en weekdieren eet. Ook de eieren van andere dieren laat hij niet links liggen. Hierdoor neemt het aantal soorten in de Nederlandse wateren op dit moment in razend tempo sterk af.

Daarnaast graaft de rivierkreeft gaten en zelfs complete gangen van soms meer dan een meter diep in de grond. Dat maakt dat op bepaalde plekken de weilanden en oevers zo poreus worden dat tractoren en koeien door de grond zakken met alle problemen van dien. Door de rivierkreeft wordt een aantal van onze natuurlandschappen fors beschadigd. Zelfs onder de molens van Kinderdijk werden deze gangen aangetroffen. Ook komt het materiaal dat door de rivierkreeft uit de holen en gangen wordt gehaald in het water terecht waardoor dit minder helder wordt, en weer andere problemen ontstaan.

Maar hier houdt het nog niet mee op. De rivierkreeft kan besmet zijn met een schimmel waar hij zelf geen last van heeft. Deze schimmel veroorzaakt de zogenaamde kreeftenpest. De inheemse rivierkreeft bleek hier niet tegen bestand en alleen bij Arnhem schijnt de inheemse soort in Nederland nog voor te komen. Zelfs in grote delen van Europa is de inheemse soort door de kreeftenpest uitgestorven.

Bestrijding

Wil je de rivierkreeft bestrijden, dan moet je van goede huize komen. In Louisiana wordt de rivierkreeft gekweekt als voedsel en ook in Zweden is dit dier een gewild product voor menselijke consumptie. Het dier hier gaan eten zou een idee kunnen zijn om het te gaan bestrijden. Maar in Nederland wordt maar weinig op de rivierkreeft gevist.

Het ministerie van Economische Zaken heeft in 2016 daarvoor wel een plan opgesteld zodat de vissers in Nederland de mogelijkheid hebben gekregen om de rivierkreeft in grote getale te laten vangen. Toch heeft de visserij dit niet echt omarmd. Het probleem was de regelgeving. Er is teveel onduidelijk gebleven over waar en hoe gevist mocht worden op dit dier. Je kunt je overigens afvragen of commerciele bevissing wel echt een oplossing kan zijn. Zou de visserij zich hierop storten, dan heeft ze immers baat om de populatie in stand te houden. Daarnaast zal ze vooral uit zijn op de wat grotere exemplaren, terwijl de kleinere juist meer eiwitten (dierlijk voedsel) tot zich nemen. Toch jammer, want een kilo rivierkreeft kan enkele Euro’s opbrengen en de combinatie tussen de hoeveelheid dieren en de opbrengst had vissers wellicht kunnen aanzetten tot de vangst en dat had misschien kunnen leiden tot een gedeeltelijke bestrijding van de explosieve groei die we sinds de introductie van de Amerikaanse rivierkreeft hebben gekend.

Biologen hebben overigens weinig vertrouwen in de bestrijding van de rivierkreeft door visvangst. Er zouden er veel te weinig door gevangen worden en omdat het alleen de grote exemplaren betreft zal het weinig effect hebben. Biolgen geloven meer in een biologische aanpak: de oevers aanpassen zodat de rivierkreeft die minder aantrekkelijk zal vinden en hoop vestigen op het ecosysteem dat zich hopelijk snel zal herstellen en waardoor steeds meer natuurlijke vijanden zullen gaan ontstaan zoals de snoek, diverse vogelsoorten en bijvoorbeeld ratten. 

Eigenlijk best jammer dat men ze weinig vangt. De rivierkreeft is namelijk prima te bereiden op een BBQ of in een Crawfish boil. In verschillende gemeentes hebben ze voor de jeugd wel wedstrijden uitgezet waarbij het gaat om het vangen van zoveel mogelijk rivierkreeften. Dat het deze gemeentes serieus is, moge blijken uit de prijzen die zij geven aan de jonge winnaars. Daaronder vallen spelcomputers en restaurantbonnen. Maar het is dus zeer twijfelachtig of dit soort inspanningen zal leiden tot een echte vermindering van de rivierkreeft. 

Zelf vangen

Nu ben je misschien op het idee gekomen om ze als duiker zelf te gaan vangen. Maar let op, hoe gek dat in eerste instantie ook mag lijken, dat is niet zo maar toegestaan. Om te vissen op de rivierkreeft is een speciale vergunning nodig. Men probeert hiermee de verspreiding van de rivierkreeft tegen te gaan. Wat wel mag is hem in Vinkeveen vangen en hem daar ter plekke op de BBQ gooien. Je mag dan natuurlijk geen professioneel vistuig zoals een fuik gebruiken. En ik zou ook oppassen. De andere duikers zijn misschien niet op de hoogte van de schade die de rivierkreeft toebrengt en het zou wel eens tot misverstanden kunnen leiden wanneer je als duiker boven komt met vers gevangen kreeft om op de BBQ te gooien. 

Het gedrag

Naast gaten graven  en als veelvraat staat de rivierkreeft er om bekend dat hij vooral ’s nachts op zoek gaat naar voedsel. Tijdens de paring wordt het vrouwtje op haar rug gelegd en spuit het mannetje de spermacellen op de staart van het vrouwtje. De eitjes worden na enkele weken afgezet op de staart en het vrouwtje draagt deze met zich mee.

De staart van de rivierkreeft kan overigens ook worden gebruikt om heel snel weg te schieten onder water. Doordat de staart een waaiervorm heeft, kan het veel water verplaatsen. Veel duikers hebben dat al eens mogen ervaren.

Moet je bang zijn voor de rivierkreeft? Welnee, daar is hij veel te klein voor. Ook huisdieren hebben niets van de rivierkreeft te duchten. Andersom wel. Er zijn al heel wat katten thuis gekomen met een rivierkreeft die ze langs een sloot hebben gevangen. Een stuk gemakkelijker dan een muis en als ze al een keertje in je neus hebben geknepen leer je daar als kat of hond natuurlijk heel snel wat van, zonder dat dit veel schade heeft toegebracht.

Foto's: een aantal van deze foto's zijn door Wiro gemaakt in Vinkeveen

Dive4all is

Aquamed logo
Officieel Aqua Med dealer. Registreer online

Mares logo
Officieel Mares Premium Reseller

Dive4all opleidingen worden uitsluitend gegeven door gecertificeerde PADI Instructeurs en Divemasters.

Dive4all PADI school Utrecht

Tweets

Een vraagje

Biologiezaken relevant voor duikers