Volg ons  Volg ons op Twitter Volg ons op Facebook

Deel deze pagina:
FaceBook  Twitter

Of het nu gaat om de Doorschijnende Zakpijp of de Slingerzakpijp, manteldieren blijven opvallende verschijningen wanneer je in de Grevelingen of bijvoorbeeld de Oosterschelde een duikje neemt.

De Doorschijnende Zakpijp

De Doorschijnende Zakpijp (Ciona intestinalis) is een beetje doorzichtig en ziet er wat kwetsbaar en fragiel uit. Hij heeft een gladde huid. Wie de tijd neemt om ze te observeren ziet dat ze hun mond (het is eigenlijk een soort instroomopening…) soms sluiten en na een niet te lange tijd wachten weer openen. Dat is niet een reactie op verstoring of gevaar. Zo eten deze beestjes nu eenmaal! Ze persen het water namelijk door hun lijf (de mantel) om er eetbare deeltjes uit te kunnen filteren.

De uitstroomopening (goed kijken, hij heeft twee ‘mondjes’, een grote bovenop en een kleinere aan de zijkant) is net als de instroomopening fraai versierd met een geel randje. ‘What comes in, has to come out’, immers. De in- en uitstroomopeningen worden ‘sipho’ genoemd. Je spreekt dus over een instroomsipho en een uitstroomsipho.

Hoewel je ze in grote getalen bij elkaar kunt vinden, leeft deze zakpijp solitair. In de Grevelingen doet hij het goed, want ook bij stilstaand water kan dit dier overleven. Hij kan namelijk zelf met behulp van zijn in- en uitstroomsipho’s een waterstroom op gang helpen.

De Ruwe Zakpijp

De Ruwe (of vuilwitte) zakpijp (Ascidiella aspersa) lijkt veel op de Doorschijnende Zakpijp, maar zijn mantel is veel ruwer (vandaar de naam natuurlijk). Hij heeft echter niet het kenmerkende gele randje bij de sipho en is ook wat kleiner dan de Doorschijnende Zakpijp. Tijdens een duik in de Zeeuwse wateren kom je beide soorten veelvuldig tegen. Ze worden dan ook nog wel eens door elkaar gehaald.

De meeste soorten zijn niet zo moeilijk te onderscheiden omdat ze hele specifieke kenmerken hebben. Bij de Ronde Zakpijp steken de sipho's bijvoorbeeld alle twee een halve cm de lucht in waardoor hij lijkt op een soort schoorsteentje terwijl de Chileense zakpijp lijkt op een 5 cm groot ei die met soortgenoten bij elkaar zit. Andere soorten kun je alleen door DNA-testen uit elkaar halen. In het algemeen zou je kunnen stellen dat wanneer duikers deze dieren als zakpijpen herkennen en weten dat het dieren zijn, dat dit genoeg is. Uit onderzoek is namelijk gebleken dat wanneer duikers weten dat iets een dier is, ze er een stuk voorzichtiger mee om zullen gaan!

Manteldieren

Zakpijpen behoren tot de manteldieren. Er vallen veel soorten Manteldieren, een kleine 3000 worden er onderscheiden. Alleen in Nederland kennen biologen al zo’n 15 zakpijpen die hun wetenschappelijke naam (Ascidiacea) gekregen hebben omdat ze op een doedelzak zouden lijken. De Nederlandse naam ‘zakpijp’ is waarschijnlijk ontstaan omdat deze dieren, wanneer ze droog komen te staan, soms water lijken te spugen.

Een zakpijp bestaat uit een zakje waar water doorheen wordt gepompt. In de mantel bevinden zich hiervoor een soort filters (de zogenaamde kieuwfilter) die plankton uit het water filteren dat als voedsel voor de zakpijp dient. Het eten wordt het darmstelsel in geduwd. Het einde van dat darmstelsel eindigt in de uitstroomsipho. Hierdoor wordt niet alleen het overbodige water afgevoerd, maar dus ook de ‘ontlasting’ van de zakpijp.

Als jong dier had de zakpijp wel wat weg van een klein kikkervisje. Zo zwemt hij als larve rond totdat hij een goed punt heeft gevonden om zich op vast te hechten. Als volwassen dier zijn ze sessiel. Dat betekent dat ze zich niet kunnen voortbewegen. Ze hechten zichzelf vast aan de ondergrond.

Wat dat vastzetten betreft zijn ze overigens niet zo kieskeurig. Natuurlijk zetten ze zich vast op stenen en bijvoorbeeld oesters, maar we hebben ze ook op gezonken takken gezien en zelfs op oude bladeren zien zitten.

Zakpijpen worden wel eens verward met zeeanemonen. Maar zeeanemonen vangen hun voedsel met tentakels en gifcellen. Daarnaast zijn ze niet sessiel. Als het een zeeanemoon op een bepaalde plek niet bevalt, kan hij zich met behulp van zijn voet verplaatsen.

Voortplanting

Zakpijpen zijn hermafroditisch. Ze produceren dus ei- en spermacellen, maar niet op hetzelfde moment zodat de kans dat ze elkaar bevruchten wordt uitgesloten.

Zowel de eicellen als de spermacellen worden in het water vrij gelaten en moeten elkaar daar dus vinden. Voor veel soorten zakpijpen betekent dat dit binnen 48 uur moet plaatsvinden omdat anders de gameten het begeven.

Als uit de bevruchte eicel een larve is gegroeid zwemt deze ongeveer een week rond voordat hij zich vastzet.

Wordt het water tegen de winter aan kouder, dan sterven de meeste volwassen zakpijpen uit en blijft er een spoort drap over. Wordt het water dan weer warmer, dan groeien uit deze overblijfselen een soort knoppen die weer nieuwe zakpijpen kunnen worden.

 

 

Dive4all is

Aquamed logo
Officieel Aqua Med dealer. Registreer online

Mares logo
Officieel Mares Premium Reseller

Dive4all opleidingen worden uitsluitend gegeven door gecertificeerde PADI Instructeurs en Divemasters.

Dive4all PADI school Utrecht

Tweets

Een vraagje

Biologiezaken relevant voor duikers