In het katern van de Volkskrant van 2 december 2006 stond te lezen dat het Zee-instituut IFM-Geomar in Kiel alarm sloeg over de snelle toename van de niet inheemse ribkwallen. Wat is er precies aan de hand?

In de Oostzee komen steeds meer daar niet ‘horende’ ribkwallen voor. Deze dieren komen waarschijnlijk uit de Amerikaanse oostkust en werden meegenomen in ballastwater van schepen. Het gebeurt wel vaker dat dieren of planten op die manier de wereld worden rondgebracht. Zo kwamen er konijnen in Australië en hebben we ook ratten wereldwijd verspreid.

Dit alles lijkt onschuldig, maar dit is slechts schijn. Dieren vormen een evenwicht met hun omgeving op de plek waar ze ‘horen’. Wordt een soort verspreid, dan kan het zo maar voorkomen dat het in een omgeving komt waarin het bijvoorbeeld geen natuurlijke vijand kent. Hierdoor groeien soms de populaties uit de handen kan bijvoorbeeld voedselschaarste ontstaan voor andere diersoorten.

De niet-inheemse ribkwallen (Mnemiopsis leidyi) vormen een dergelijke bedreiging voor de Oostzee. En, als het zo doorgaat, zal ook de visstand in de Noordzee hierdoor ernstig bedreigd worden. Dit omdat dit dier hier geen natuurlijke vijand heeft en zich goed kan vermenigvuldigen. Vooral warm water vindt hij top, dus in de wintermaanden gaat het minder goed met hem. Maar de verwachting is niet dat hij zich hierdoor uit het veld zal laten slaan.

De ribkwallen (Ctenophora) vormen een stam van het dierenrijk. Tot deze stam rekent men zeedieren die gelijkenis hebben met holtedieren, maar geen netelcellen bezitten. Daarom zijn ze ook niet gevaarlijk voor mensen. De naam "ribkwal" slaat op de gekamde ribben op het lichaam. Een ribkwal die in Europa voorkomt is de zeedruif.

De ribkwal is, voor hen die daarbij waren, dat moeilijk te fotograferen kwalletje in de Grevelingen. De uitheemse soort kwam in 2005 al massaal voor in de Grevelingen en de Waddenzee. Later bleek hij ook in de Ooster- en Westerschelde voor te komen. In de Zwarte Zee is deze ingevoerde ribkwal, die na enkele jaren al een explosief toegenomen populatie vormde, een groot probleem geworden. De populatie consumeerde enorme hoeveelheden zoöplankton, viseieren en vislarven, met dramatische gevolgen voor het ecosysteem en de visserij. Er volgde een totale herstructurering van het pelagische ecosysteem en een ineenstorting van de visserij op ansjovis, die honderden miljoenen dollars kostte.

Omdat de Waddenzee en de Zeeuwse wateren zeer belangrijke broedplaatsen zijn voor schol en tong, en toch al niet zo gezond, zijn ze erg kwetsbaar geworden. Jammer genoeg dringt de zorg en het bewustzijn van dit soort ontwikkelingen niet goed op alle niveaus door. Het verminderen van de visvangst alleen zal uiteindelijk maar weinig opleveren wanneer we ook niet op andere gebieden snel oplettender zullen gaan worden.