Wie ooit in Egypte heeft gedoken, kent ze. Vissen met een soort lange sik die het witte zand aan het omwoelen zijn op zoek naar voedsel. Vaak doen ze dat samen en ligt er een rijtje vissen een zelf gemaakt heuveltje af te grazen.

De diving guide maakt met twee vingers een gebaar onder zijn kin alsof hij Davy Jones wil voorstellen uit Pirates of the Caribbean, maar hij geeft vorm aan de Engelse naam van deze vis: goatfish, zo genoemd omdat hij een sik zou hebben.

Zeebarbelen

‘De goatfisch’ bestaat niet. Dat komt omdat er verschillende soorten van bestaan. Deze soorten vallen onder dat wat wij in Nederland de zeebarbelen noemen (Mullidae). Hij zijn een soort baarzen.

Zeebarbelen leven in tropische wateren en daarom zie je ze niet alleen in de Rode zee maar in zowat al het warme water waarin wij duiken. De meeste exemplaren worden hooguit 30 cm lang, maar er zijn soorten die tot meer dan een halve meter door kunnen groeien.

Baarddraden

De sik de hem zo herkenbaar maakt, is helemaal geen sik en wanneer je even boven deze vissen hangt kun je dat ook snel zien. Hij hangt niet recht onder de kin maar bestaat uit twee wormvormige draden die vanuit de mondhoek naar beneden lopen. Overigens heeft hij er in werkelijkheid vier. Maar de andere twee zijn wat kleiner en daardoor moeilijker te zien.

Deze draden worden baarddraden genoemd en bevatten orgaantjes die werken als een soort geur en smaak organen. Deze baarddraden kunnen daarom goed worden gebruikt om in het zand voedsel te vinden. Dat voedsel bestaat voornamelijk uit op de bodem levende ongewervelde dieren zoals slakjes en wormen.

Hoewel je de meeste soorten prima in een aquarium zou kunnen houden, zijn aquarialiefhebbers daar meestal toch niet zo gek op. De goatfish is namelijk niet zo selectief in het voedsel. Hij eet alles op wat maar eetbaar is. Daarnaast ploegt hij steeds de bodem om. Hoewel er soorten zijn, die het ook in een aquarium prima doen.

Kleuren

Nu kennen de meeste duikers deze vissoort waarschijnlijk vooral als een zilveren tot geel gekleurde vis. Soms voorzien van stippen. Ze hebben dan vooral de zogenaamde dash-and-dot goatfish (Parupeneus barberinus) voor ogen. Maar er zijn ook rode soorten en ze kunnen zelfs van kleur veranderen.

De Parupeneus cyclostomus laat zien hoe goed ze dat kunnen. Deze vis is normaal gesproken zo geel als een citroen, maar wanneer hij aan het zoeken is naar voedsel, en zich dus boven het zand bevindt, dan zou hij hierdoor wel sterk opvallen. Daarom verkleurt hij op dat moment naar een zandkleur. 

De Mulloiduchtys vanicolensis uit de Rode Zee is daar ook een goed voorbeeld van. Deze zwemt niet zelden overdag tussen de snappers om zichzelf te beschermen in een grotere school. Om daar niet op te vallen verkleurt hij totdat hij dezelfde kleur heeft aangenomen van de omringende snappers. Dat kunnen ze zo goed dat je soms het verschil alleen nog maar ziet aan de weggeklapte baarddraden die sommige vissen in de school zorgvuldig langs het lichaam houden.

Barbelen in Nederland

Barbelen komen ook in Nederland voor. Dat is wel eens anders geweest, maar ze zijn teruggekomen. Deze barbeel (Barbus barbus) kan maar liefst een meter groot worden en tref je vooral aan in stromend water zoals rivieren dat hebben. In de IJssel en de Maas worden ze met enige regelmaat gevangen.

Barbeel is in Nederland wel een zeldzame soort. Dit komt omdat het water in het verleden in kwaliteit verminderde en dat de barbeel daar veel last van had. We konden dan ook zien dat rond 2000, toen het water weer ‘gezonder’ werd, het aantal barbelen weer toenam.

Vanaf 2010 lijkt het aantal echter weer af te nemen. Dit keer niet door verslechtering van de waterkwaliteit maar onder andere doordat de waterstand sterker is gaan schommelen. Ook dit komt door menselijk ingrijpen. Een nieuwe waterkrachtcentrale in België draagt er namelijk zorg voor dat af en toe de paaigebieden van deze vis droog komen te vallen. Daarnaast doen we steeds meer ons best om water vast te houden. We hebben immers steeds vaker last van langdurige droge periodes binnen bijvoorbeeld de landbouw. Water vasthouden betekent de waterstroming dempen. Maar stroming is nu juist dat waar deze vis van houdt!

Menselijk gebruik

De goatfish staat in veel landen om de menukaart. In de Pacific Food Guide lees ik dat de dieren eenvoudig gevangen kunnen worden en goed kunnen worden bewaard in de vriezer. Omdat er zes geslachten zijn en ongeveer 85 soorten van deze vis, is er een behoorlijke keuzemogelijkheid.

De goatfish wordt ook als aas gebruikt voor viswedstrijden. Hoewel een aantal keer gepoogd is om dit dierenleed tegen te gaan, is dat tot op heden niet gelukt. Wel triest om als jong dier levend aan een haak te worden gespietst voor ‘de lol’ terwijl je een dikke tien jaar oud had kunnen worden.

Omdat de eerste ruggengraat voorzien is van een gifklier aan de basis, kan hij pijnlijke wonden veroorzaken. Misschien moeten we heel stiekem hopen dat dit enkele recreatieve vissers ooit overkomen is…