Abu Dabbab

Volgens onze notoire “Egyptegangers” is Abu Dabbab een plek waar je geweest moet zijn. Het is een relatief klein huisrif wat niet veel meer is dan een aflopende zandplaat waar zeegras (Zostera) op groeit. Eentonig en misschien saai zou je kunnen denken, en misschien is dat als stek ook wel waar, maar het is wel hier dat je vaak grote zeeschildpadden in ondiep water tegen kan komen, gitaarhaaien voorbij ziet komen en zo af en toe een zeekoe kunt spotten.

Deze baai ligt goed beschut waardoor het er rustig blijft, ook als er door de wind wat meer golven ontstaan. Je kunt daar dan prima duiken. Overigens weet de zeekoe dat ook. Dat is de grootste kans dat je hem daar dan zult aantreffen.

Het zeegras ligt er niet heel erg goed bij. Een zware storm heeft het een aantal jaren geleden behoorlijk beschadigd. Dat is ook de reden dat de zeekoe nu vooral elders naar zeegras zoekt. Dit is namelijk wat hij eet. Maar net als wij houdt hij niet zo van stroming en golven en dan gaat hij toch maar liever naar Abu Dabbab toe.

Overigens zie je steeds meer dat de zeekoe daar weer te vinden is. Dat komt omdat het zeegras zich aan het herstellen is en langzamerhand kun je daarom weer van drie tot twintig meter diep over dit “grasveld” op zoek naar de eerder genoemde dieren.

Door zeegras duiken

Hoewel dit niet de eerste plek is waar ik als duiker zeegras leerde kennen, is dit wel de eerste plek waar het mij opviel hoe groot het gebied kan zijn waar zeegras groeit. Op andere plekken zag ik vaak maar een klein stukje zeegras staan.

Maar ook op andere plekken in Egypte en ver daar buiten zijn we op duikvakanties later wel dit soort plekken tegen gekomen. Het heeft wel wat weg van een wereld in een wereld. Want daar waar zeegras veelvuldig aanwezig is, lijkt de duikstek een heel andere sfeer uit te stralen dan elders.

Vaak zien duikers een veld zeegras als iets wat ze zo snel mogelijk moeten zien te overbruggen om bij het koraal te kunnen komen. Dat is te begrijpen maar best wel jammer. Ook in het zeegras is namelijk veel te zien en het loont vaak absoluut de moeite om de gehele duik alleen aan die plek te wijden.

Nu zou je logischerwijs geïnteresseerd kunnen zijn in het leven wat zich juist op deze plekken ophoudt. Veel schildpadden bijvoorbeeld en diverse soorten roggen. Maar het is jammer om daarnaast geen aandacht te besteden aan het zeegras zelf. Dit is namelijk veel bijzonderder dan dat je op het eerste gezicht misschien zou kunnen denken.

In Nederland

Ook in Nederland leeft zeegras. Bijvoorbeeld in de Waddenzee. We hebben hier zelfs twee soorten: groot en klein zeegras. In ons gebied zijn dit de enige vaatplanten onder water.

De eerlijkheid gebied wel te zeggen dat het zeegras bij ons onder vuur ligt: het is snel aan het verdwijnen. Verderop in dit artikel leggen we je nog uit hoe dat komt. Omdat het zo snel verdwijnt is groot zeegras tegenwoordig een beschermde plantensoort geworden. Vroeger werd het wel gebruikt om dijken mee te verstevigen (de zogenaamde wierdijken), maar dat wordt dus niet meer gedaan.

Wat bijzonderheden

Zeegras helpt om kusten te beschermen. Het houdt de grond vast. Zeegras heeft namelijk echte wortels. Maar het is bijvoorbeeld ook in staat om veel koolstofdioxide op te slaan. Het kan dat beter als bijvoorbeeld de planten in een tropisch regenwoud. Namelijk zo’n 35% meer, want een ongekend hoog aantal is!

Zeegras komt over de gehele wereld voor en kent ongeveer zestig soorten. Nu kan ik mij voorstellen dat niet iedereen dit weet, maar gras, zoals gras in de tuin, krijgt net als een roos of een anjer ook bloemen. Gras bloeit dus. En zeegras was ooit een bloeiende landplant die weer terug is gegaan in de zee. Dat is best bijzonder, want zeegras is de enige bloeiende plant waarvan we weten dat die dit zo heeft gedaan!

De vergelijking met gras in de tuin ligt voor de hand omdat het zeegras er uiterlijk net zo uit ziet als gewoon gras. Maar zeegras is niet verwant met landgras. Zeegras in evolutionair ontstaan uit andere planten.

Zeegras is dus meer verwant met de bloeiende planten in jouw tuin, dan met de wieren die je in de zee tegen kunt komen of met het gewone gras. Zoals dolfijnen zoogdieren zijn die in de zee zijn gaan leven, is zeegras dus een landplant die de zee als habitat heeft verkozen.

Veilig

Dat zeegras een ideale plek is om je in te verstoppen, kun je je voorstellen. Je vindt in het zeegras dan ook vaak naaktslakken, zeenaalden en allerlei ander klein grut terug. Ook wordt zeegras door een aantal dieren gebruikt om eieren in te leggen. Het dient als broedkamer en soms zelfs als kinderdagverblijf.

Het is daarom jammer om er snel overheen te zwemmen. Neem de tijd en kijk eens goed rond in juist een wat kleiner gebied. Er is vaak veel te beleven!

Maar vreemd genoeg is zeegras ook voor mensen een “veiliger gebied” om te duiken. In 2017 kwamen biologen er per toeval achter dat het water in de buurt van zeegras met ongeveer 50% minder voor mensen schadelijke bacteriën was besmet dan water waar geen zeegras in de buurt stond. Het water wordt dus schoner door zeegras. Het werkt als een enorme filter.

Koraal in de buurt van zeegras heeft daar ook voordeel van, zo is uit onderzoek gebleken. Hiervoor geldt namelijk dat de koraalziektes met ongeveer de helft minder is. Een enorm percentage!

Toch bedreigd

Om verschillende redenen is zeegras dus heel nuttig. Maar het blijkt ook kwetsbaar te zijn en het wordt hierdoor zelfs bedreigd! De belangrijkste reden van deze bedreiging ontstaat doordat mensen de kustwateren vervuilen. Landbouw en stedenbouw vervuilen het water en daar kan zeegras niet goed tegen. Maar onderschat ook het ankeren van boten niet en evenmin welke schade watersporten aan het ondiepe zeelandschap aanrichten.

Indirect zorgt ook de overbevissing voor het verdwijnen van het zeegras. De visserij vangt de jagers weg die de dieren eten die van zeegras leven. Je begrijpt het al: doordat de jagers worden weggevangen blijven er teveel herbivoren over die het zeegras op hun menu hebben staan.

Van belang

Bijzonder is dat zeegras een rol speelt in het leven van zowat alle vissen waar wij om economische redenen op jagen. Ongeveer 20% van alle vissen waar wij op jagen leeft zelfs een aanzienlijk deel van hun leven in een gebied met zeegras. Soms omdat ze daar worden geboren, soms omdat ze daar veilig groot kunnen worden gebracht of dat ze daar kunnen jagen en leven. Biologen hebben in zeegras dan ook al meer dan tweeduizend soorten vissen weten te onderscheiden.

Nu we ook nog eens weten dat zeegras een belangrijke rol speelt in het vasthouden van koolstofdioxide, en daarmee dus de klimaatverandering helpt tegen te gaan, realiseren we ons dat de mensheid gebaat is bij gezond zeegras. Maar we vernielen het dus ook.

Gelukkig hebben biologen geconstateerd dat op sommige plekken het zeegras weer aan het terugkomen is. Door ingrijpen van overheden is op sommige plekken de waterkwaliteit toegenomen en worden bepaalde gebieden ook beter beschermd. Gelukkig maar, want we hebben dit echt nodig!