Een van de meest gevolgde PADI specialty cursussen is wel die van Nitrox, of liever de PADI Enriched Air Diving specialty. Waarom is dit eigenlijk zo?
Recreatieve duiken worden voornamelijk begrensd door stikstof. Lucht bestaat hoofdzakelijk uit stikstof (ongeveer 70%) en zuurstof (ongeveer 21%). De rest van de gassen in de lucht maakt maar zo’n klein deel uit van het geheel, dat ze voor ons duikers niet belangrijk genoeg zijn om daar rekening mee te hoeven houden.
Het is het stikstof waar ons lichaam niets mee doet (het is een zogenaamd inert gas) en wat zich daarom “ophoopt” in ons lichaam als we duiken. Het lichaam bestaat voor het grootste deel uit vloeistof en vloeistoffen beschikken nu eenmaal over de eigenschap dat ze, onder druk, gassen opnemen. Ons lichaam loopt daarom onder water langzaam steeds voller met stikstof, totdat het uiteindelijk verzadigd is. Stijgen we op, en wordt de omgevingsdruk daardoor lager, dan is er sprake van oververzadiging in onze weefsels en willen deze gassen de vloeistoffen (lees ons lichaam) dan ook weer verlaten. Stijgen we snel op, zo weten we als duiker allemaal, dan kunnen zich grotere belletjes met stikstof gaan vormen en kunnen hierdoor decompressieaandoeningen ontstaan. Reden genoeg om dus niet teveel stikstof in ons lichaam te laten komen (dat voorkomen we door binnen de nultijden te duiken) en om langzaam het drukverschil op te lossen door langzaam genoeg te stijgen. Eventueel geholpen door daar waar nodig of gewenst, pauzes in te lassen tijdens de opstijging, zoals bij de veiligheidsstop van 3 minuten op 5 meter diepte.
Door met verrijkte lucht (Nitrox) te duiken, introduceer je een variabele in je duik, waar je als ‘normale’ duiker niet over kunt beschikken. Je vult je duikfles dan namelijk met “gewone” lucht, waar een hoger percentage zuurstof in zit. Bijvoorbeeld 32% ipv 21%. Het is niet de extra zuurstof, maar juist de verminderde hoeveelheid stikstof, die de lengte van je nultijd gunstig zal beïnvloeden. Immers, door per ademteug minder stikstof binnen te krijgen (daarvoor in de plaats adem je immers meer zuurstof), hoopt zich per tijdseenheid minder stikstof in je lichaam op.
Tijdens het duiken met nitrox duik je natuurlijk niet anders dan met normale lucht. Je merkt er niets van, hoewel een aantal nitrox duikers zegt zich minder vermoeid te voelen na een duik met nitrox. Niet zo vreemd als je bedenkt dat je lichaam er minder stikstof hoeft “uit te werken” en het verhoogde zuurstofaandeel geeft natuurlijk ook een kleine ‘boost’.
Voor het duiken met nitrox heb je er zelden andere spullen nodig. Verreweg de meeste duikapparatuur kan gebruikt worden voor luchtmengsels tot wel 40% zuurstof. Om zeker te zijn of dit ook met jouw apparatuur kan, is het verstandig toch even de documentatie van je apparatuur daar op na te slaan.
Met de duikfles die gebruikt wordt voor verrijkte lucht is wel iets speciaals aan de hand. Dit heeft vooral te maken met de wijze waarop een groot aantal vulstations nitrox tanken. Dat doen ze namelijk door eerst 100% zuurstof in de fles te pompen om hem daarna pas verder af te vullen met gewone lucht. Een prima procedé, maar even gaat er dus meer dan 40% zuurstof door de fles, en daarom moet de duikfles daar wel geschikt voor zijn. Je kunt dus nooit een gewone (=onbehandelde) fles voor nitrox gebruiken en omdat een gewone compressor oliedeeltjes inblaast, mag je een nitroxfles nooit vullen bij een gewoon vulstation. De oliedeeltjes zouden namelijk kunnen ontbranden als ze later in aanraking komen met een hoog percentage zuurstof tijdens het opnieuw vullen met verrijkte lucht.
Wat is nu eigenlijk precies het verschil tussen nitrox en verrijkte lucht? Officieel betekent nitrox: een luchtmengsel bestaande uit stikstof en zuurstof. Het gaat dus om ieder mengsel zodat ook 10% zuurstof en 90% stikstof, of 90% zuurstof en 10% stikstof er toe behoren. In de duikwereld worden termen als nitrox en verrijkte lucht (enriched air) gewoon door elkaar gebruikt als synoniemen voor ademgassen tussen de 22% en 40% zuurstof.
Nou, allemaal duiken met nitrox dus, zou je zeggen, want als je duikt met nitrox met de PADI RDP, dan heb je er dus gewoon een flinke veiligheidsmarge bij gekregen!. Ja, grotendeels klopt dit, maar zo eenvoudig is dat nu ook weer niet. Je krijgt inderdaad minder stikstof binnen en ja, daardoor verleng je de nultijden, maar er is ook een keerzijde aan. In plaats van een deel van de stikstof wordt er immers zuurstof in de duikfles gedaan en een teveel aan zuurstof kan leiden tot zuurstofvergiftiging (hyperoxie). Daar moet je natuurlijk wel rekening mee houden!
Binnen het nitrox duiken wordt als maat aangehouden dat de zogenaamde partiële zuurstofdruk de 1,4 bar niet mag overschrijden. Wat wordt daarmee bedoeld? In gewone lucht bevindt zich 21% zuurstof. Omdat op zeeniveau een luchtdruk heerst van 1 bar, is het drukaandeel hiervan wat door de zuurstof in deze lucht wordt bepaald 0,21 bar. 21% immers van 1 bar. Die 0,21 bar partiële zuurstofdruk (ook aangeduid met 0,21 bar ppO2) levert voor ons geen probleem op. Immers, pas vanaf 1,4 bar ppO2 bevinden we ons, volgens de huidige nitrox duikers richtlijnen, in de gevarenzone. Maar wat gebeurt er wanneer we duiken?
Stel we duiken met gewone lucht op 30 meter diepte in zeewater. De druk die daar heerst is 4 bar. De ppO2 is daar 21% van 4 bar, en dus 0,84 bar. Nog best ver van de 1,4 bar ppO2 af, zul je misschien zeggen. En inderdaad, want pas bij 56,67 meter diepte, wordt de 1,4 bar ppO2 bereikt. Immers, bij 56,67 meter diepte in zeewater, heerst een druk van ongeveer 6,67 bar. Daar 21% van is ongeveer 1,4 bar ppO2. Dit laat overigens ook meteen zien tot welke diepte je, technisch gesproken, met gewone perslucht kunt duiken.
Maar wie duikt met nitrox, wordt in aanraking gebracht met een veel hogere ppO2. Stel bijvoorbeeld dat je duikt met 36% zuurstof, wat in de duikwereld veelvuldig voorkomt en als standaard beschouwd mag worden, dan is de ppO2 op 30 meter dus 36% van 4 bar, wat 1,44 bar ppO2 is, en dus de maximum limiet voor partiële zuurstofdruk al overstegen! Kortom, met nitrox kan men misschien langer, maar zeker niet dieper dan met gewone lucht duiken.
Nu blijkt ook nog dat niet alleen de zuurstofvergiftiging voor kan komen die zichtproblemen, spiertrekkingen en bijvoorbeeld duizeligheid kan veroorzaken, maar ook een vorm waarbij de longen in de problemen komen doordat ze te lang aan een hogere partiële zuurstofdruk worden blootgesteld. Dit nu is eenvoudig te voorkomen door de blootstelling aan de ppO2 van de diverse duiken bij elkaar op te tellen en te voorkomen dat men zich daar binnen 24 uur aan te boven gaat.
In praktijk komt het hier op neer: nitrox duiker rekenen met omrekenformules en tabellen de nieuwe waarden uit voor de nultijd, de maximale diepten en de blootstelling aan zuurstof. Dat is niet moeilijk, maar je moet wel even weten hoe dat gaat. Het duiken met nitrox is overigens net zo veilig als dat met gewone lucht. Dit blijkt ook uit de ongevalstatistieken. Sterker nog, het geeft, bij het maken van even lange duiken en niet te diepe duiken als met gewone lucht, minder kans op decompressie aandoeningen.
Je moet als nitroxduiker echt wel wat meer weten over het gebruik van ademgassen en de effecten die deze op je hebben. Je zult ook bepaalde procedures moeten kennen zodat je zeker weet dat je met het juiste gas duikt en welke consequenties dat heeft. Zaken die je je gemakkelijk eigen kunt maken door de zeer korte (vaak maar 1 bijeenkomst!) PADI Enriched Air Diver cursus te volgen.
Hoewel de cursus kort is, kun je niet zonder. Duiken met nitrox zonder daarvoor opgeleid te zijn, is echtonverantwoordelijk. Om je een idee te geven; bij een ppO2 van 1,6 bar loop je een groot risico om een acute zuurstofvergiftiging op te lopen. Met een mengsel met 40% zuurstof bereik je al een ppO2 van 1,4 op 25 meter en bij 30 meter zit je al op 1,6 bar ppO2. Wanneer dat gebeurt, kan bijvoorbeeld plotselinge bewusteloosheid optreden. Zaken dus, waar je niet mee zou moeten willen experimenteren!
De PADI nitrox cursus is leuk om te volgen, het is kort, en toch snap je veel meer van de duiktheorie en is het uitermate nuttig. Zeker als je in de omstandigheid komt dat je meerdere malen per dag gaat duiken.
