De tarpoen (Megalops atlanticus) is een imposante vis om onder water tegen te komen. Op sommige duikplekken rond Bonaire is het onmogelijk om hem te missen. Hij lijkt in een groot gezin al jaren woonachtig te zijn in bijvoorbeeld de Hilma Hooker (bekend wrak waar veel op gedoken wordt) en ook bij andere duikstekken is het een veel geziene gast.

Het is niet uitzonderlijk om een tarpoen tegen te komen met een lengte die jouw eigen lichaamslengte benaderd. Ze kunnen namelijk 2,5 meter lang worden met een gewicht van meer dan 150 kg. Echt bang hoef je overigens niet voor deze dieren te zijn. Op de menukaart van een tarpoen staan nu eenmaal alleen kleine visjes, geen mensen.

Toch moet je ze ook weer niet als geheel ongevaarlijk beschouwen. Ze  hebben mensen wel eens per ongeluk verwondt, maar wees gerust, dat waren geen duikers. Bij het verwijderen van de haak uit de bek en het binnenhalen van de vis hebben ze sportvissers wel eens verwondingen toegebracht.

Voor duikers zijn tarpoens interessant omdat ze, in tegenstelling tot veel andere grotere roofvissen, in ondieper water komen en dus goed te zien zijn. Daarnaast zijn ze niet erg schuw, waardoor je ze dicht kunt benaderen.

De bouw

Tarpoens zijn typische straalvinnigen (Actinopterygii). In hun vinnen bevinden zich letterlijk stralen (soort graten die de vinnen ondersteunen). Onder de straalvinnigen bevinden zich veel meer soorten vissen, wel meer dan 30.000 verschillende soorten. Dus dat maakt de tarpoen niet echt uniek.

Wat de tarpoen wel uniek maakt is dat hij behoort tot de tarponachtigen (Elopiformes) en daar bestaat nog maar een geslacht van. Hij komt niet alleen in de zee voor, maar zelfs in rivieren kun je hem tegenkomen, al is het toch wel echt overwegend een zoutwatervis.

Het dier overleeft ook in gebieden waar maar weinig zuurstof in het water zit. Dat kan het doordat het lucht aan de oppervlakte kan inademen die hij kan opnemen in zijn aangepaste zwemblaas waarin hij de lucht niet alleen kan opslaan, maar ook mee kan doorsluizen naar zijn slokdarm. Als jong dier kan hij niet zonder. Oudere dieren hebben de neiging om dit gedrag, bij wijze als gewoonte, te blijven hanteren.

Omdat de tarpoen ook in zoet water kan overleven, is de enige echte beperking voor deze vis de temperatuur van het water. Hij gedijt het beste in water met een tropisch temperatuur. Wanneer plotselinge temperatuurverschillen optreden blijken tarpoens snel dood te kunnen gaan.

Het dier heeft een naar boven gedraaide grote bek waarbij de onderkaak een langwerpige, benige plaat bevat. In die bek bevinden zich tanden die dicht op elkaar staan. Niet echt een ideale bek om prooien mee in stukken te knippen, maar wel een om dieren met een pantser, zoals krabben, meer te kunnen kraken.

Wanneer je aan de zijkant van een tarpoen zwemt, begrijp je meteen waarom hij ook wel de “zilveren koning” wordt genoemd. De zijkant lijkt inderdaad wel van grote zilveren schubben te zijn gemaakt. De bovenkant is donkerblauw, de onderkant wit.

De tarpoen kan wel 50 jaar oud worden. Dat geldt dan wel voor de vrouwtjes. Mannetjes worden jonger (maximaal 30 jaar).

Vangst

Op tarpoens wordt gejaagd, maar dan vooral door sportvissers. Het vlees van de tarpoen is namelijk niet smakelijk. Maar omdat de tarpoen vechtlustig is, kunnen ze een uitdaging voor sportvissers opleveren. Het binnenhalen van een tarpoen met een hengel kan daarom enkele uren duren en met name in Amerika is er een run op het vangen van tarpoens op deze manier.

De tarpoens komen voor in het warmere water van de Atlantische oceaan. Je ziet ze daarom rond Bonaire, maar ook in Brazilië en bijvoorbeeld in Senegal. Heel goed in kaart is dit nooit gebracht omdat de tarpoen niet echt door mensen gevangen wordt voor voedsel. Ze zijn daarom niet zo interessant voor ons.

Wat we wel weten is dat de eieren worden afgezet in open zee. De eieren (en de larven die na enkele dagen uit deze eieren komen), spoelen naar de kust toe waar ze in brak of zoet water uitgroeien tot vissen die op een gegeven moment het zoute water op zullen gaan zoeken.

Om de eitjes af te zetten dienen de vrouwtjes geslachtsrijp te zijn. Meestal is dat pas na zes jaar maar het kan ook twaalf jaar duren. Het geslachtsrijp zijn voor de mannetjes en de vrouwtjes hangt namelijk niet af van de ouderdom, maar van hun lengte.

Ze zwemmen tijdens de paarperiode in grote groepen samen (soms groepen van wel 200 exemplaren) en paren dan op zee. Dat gebeurt ergens tussen mei en augustus. Het vrouwtje zet meer dan 10 miljoen eitjes per keer af. Dat moet ook wel omdat veel van deze eitjes en larven ten prooi vallen aan roofdieren.

De jacht

Veel duikvakantie Dive4all duikers hebben de tarpoen leren kennen tijdens het nachtduiken in Bonaire. Als hij overdag tussen de poten van de pier hangt, lijkt het een relatief rustig dier te zijn, maar in het schemer en in de nacht maakt hij graag gebruik van het licht van duiklampen om prooien te kunnen vangen.

Bij Buddy Divers op Bonaire kun je goed nachtduiken omdat zich daar een steiger bevindt waar lampen op gericht staan. Tarpoens hebben geleerd dat duikers daarom frequent gebruik maken van deze praktische duikstek en wachten netjes in het ondiepe rif af totdat de nachtduikers verschijnen. Vaak zwemmen de tarpoens al een tijdje met je mee zonder dat je dat in de gaten hebt. Maar als ze toeslaan, kun je ze niet missen. Met een enorme snelheid, die je zowat voor onmogelijk zult houden, schieten ze langs je heen, onder je door of over je heen om in de licht van de duiklamp toe te kunnen slaan. In praktijk hebben de kleine visjes, die je zo leuk bekeek, hierdoor nauwelijks kans om te ontsnappen.

Dit tafereel is, als je er niet op bedacht bent, niet goed voor mensen met een zwak gestel. Een zilveren vis van rond de twee meter met meer dan 100 kilo aan de haak en die soms slechts enkele centimeters van je vandaan langs je heen scheert om een visje te vangen, maakt dat deze Bonaire duik niet alleen een onuitwisbare herinnering kan opleveren, maar ook een grote schrik op kan leveren. Als je daarna verschrikt met je lamp om je heen schijnt en ziet dat je omringd wordt door nog eens acht van dit soort grote roofvissen, dan helpt dat alleen maar mee om deze duik nooit meer te vergeten!

De tarpoen jaagt op kleine vis, maar hij eet ook inktvissen en bijvoorbeeld garnalen en krabben. Zijn gebit is niet zo praktisch voor al dit eten en hij slikt een aantal prooien dan ook zonder kauwen of afbijten door. De vreemde kaak helpt hem wel om schaaldieren goed te kunnen kraken. Hij jaagt overigens niet alleen ’s nachts, maar ook overdag, maar die duiklampen helpen natuurlijk wel!

Bescherming

Men heeft ontdekt dat door sportvissers gevangen vis soms overlijdt na het terugzetten van de vis in zee. Dit komt omdat de vis dan zo vermoeid is door het vechten, dat hij niet meer in staat is voldoende lucht te kunnen happen. Hij verdrinkt dan. Daarnaast kan hij op dat moment niet altijd meer goed ontsnappen aan bijvoorbeeld haaien die op hem azen.

Op dit moment loopt er een studie die moet uitwijzen welke gevolgen het sportvissen op tarpoens heeft en of er meer gedaan moet worden de tarpoen hiertegen te beschermen.

Gegeten worden

De tarpoen kent natuurlijke vijanden zoals de haai, maar als hij nog jong is, moet hij ook oppassen voor vogels, bruinvissen en bijvoorbeeld alligators in de rivieren.