Op plaatsen waar wij met enige regelmaat duiken, zoals in de Rode Zee in Egypte en in de Caribische Zee bij Bonaire, komt vuurkoraal voor. Een klein aantal van ons is daar wel eens per ongeluk letterlijk mee in aanraking gekomen en kent het brandnetelachtige gevoel dat je daar aan over kunt houden. Op dergelijke duikplaatsen komen we vuurkoraal veelvuldig tegen, maar eigenlijk heet vuurkoraal brandkoraal en is het nog niet eens echt koraal ook. Redenen genoeg om daar wat meer over te weten te komen.

Biologen onderscheiden een kleine vijftien soorten brandkoralen (de zogenaamde Milleporidae), die we hier, voor de herkenning en consistentie, maar gewoon vuurkoralen blijven noemen. Vuurkoraal heeft weinig met echt koraal te maken al lijkt het er wel veel op omdat het net als echt koraal ook een uitwendig kalkskelet vormt. Vuurkoraal bestaat uit iets wat koloniale mariene organismen wordt genoemd. Dat is een groep onder water levende dieren die samen in een kolonie leven.

Vuurkoraal is heel herkenbaar aan de open structuur, het ziet er broos uit (wat het ook is!) en licht geel van kleur.

Verwant met de Hydra

Voorkoraal is dus geen echt koraal, maar verwant aan bijvoorbeeld de Hydra. Een Hydra is een poliep die je misschien nog kent vanuit de biologieles van de middelbare school. Ze zijn interessant omdat ze een enorm regeneratieve capaciteit kennen: ze worden daardoor niet ouder en gaan ook niet dood. Ze kunnen zich namelijk onbeperkt vernieuwen.

Een Hydra bestaat uit een buisvormig lichaam met aan een kant een voet waarmee hij zich aan bijvoorbeeld een steen vast kan houden en aan de andere kant een aantal tentakels. Deze tentakels bevatten netelcellen waarmee hij zijn prooi kan verlammen. Er bestaat een zoetwater Hydra die soms in sloten en aquaria voorkomt. Hoewel het een klein diertje is (ongeveer een CM) is het vaak  een groot probleem als je hem in een aquarium hebt gekregen. Hij plant zich gemakkelijk voort en hij kan daar alle vissen in doden en moet dus bestreden worden.

Netelcellen

Vuurkoralen beschikken ook over dergelijke netelcellen en worden daardoor hydrocoralen  genoemd. Ze lijken biologisch dus meer op kwallen dan op echte koralen. De poliepen van vuurkoraal zijn heel erg klein en met het blote oog niet te zien. Wat je wel ziet, als je goed naar vuurkoraal kijkt, is dat de buitenkant heel glad oogt en dat er poriën in zitten waar lange haren uit steken. Hier heeft het vuurkoraal zijn wetenschappelijke naam door gekregen. Millepora betekent namelijk ‘duizend gaatjes’.

Uit die gaatjes komen dunne haren die je met het blote oog goed kunt zien. Deze haren bevatten de netelcellen en zijn dus bedoeld om de prooi mee te vangen. Deze worden dactylozooïden genoemd. Hebben ze eenmaal een prooi verlamd, dan komen de zogenaamde gastrozooïden (voedende poliepen) tevoorschijn die de vangst verorberen.

Vuurkoraal gaat ook een symbiose aan met algen. Deze algen leven in het koraal en produceren voedsel door middel van fotosynthese wat weer door het koraal wordt gegeten. De symbiose bestaat er uit dat het koraal als tegenprestatie de algen beschermd. Deze algen hebben voor de fotosynthese zonlicht nodig en daarom zie je vuurkoraal ook altijd in water terug waar voldoende licht aanwezig is.

Wanneer je door de netelcellen van vuurkoraal wordt geraakt, valt de aandoening en de pijn doorgaans nogal mee. Het is vervelend, maar meestal ook niet meer dan dat. Het is daarmee  vergelijkbaar met het aanraken van brandnetels. Net als bij netelcellen van bijvoorbeeld een kwal moet je een dergelijke plek niet afspoelen met zoet water. Eventueel achtergebleven ongebruikte netelcellen vuren daardoor juist af en dat verergert het alleen maar. Spoel daarom af met zeewater en behandel de plek met azijn wanneer je de jeuk tegen wilt gaan. Het zuur in de azijn neutraliseert namelijk het gif. Eventueel kun je daarna nog een steroïde zalf aanbrengen, die je ook tegen de jeuk van bijvoorbeeld insecten gebruikt, maar vaak zal dit niet nodig blijken te zijn.

Bedreiging

In tegenstelling wat soms wordt aangenomen (omdat er op sommige duikplekken zoveel vuurkoraal gespot wordt) wordt ook vuurkoraal bedreigd door de opwarming van het water, de landbouw (sediment en voedingsstoffen), de vervuiling en bijvoorbeeld overbevissing.

Misschien behoeft overbevissing hier wat nadere uitleg omdat het hier niet alleen gaat over netten of andere destructieve methodes zoals explosieven die gebruikt worden om te vissen en die het koraal kapot maken, maar ook om de doodsimpele reden doordat de vis wordt weggevangen en er hierdoor meer algen in het water voorkomen die concurreren met het vuurkoraal.

Door de structuur van het skelet van vuurkoraal is dit skelet heel broos en breekt het gemakkelijk af. Normaal gesproken zou dit alleen door stormen kunnen gebeuren, maar door het toenemende aantal duikers breekt er veel meer af dan waarop de natuur dit berekend heeft. Er is zelfs een bepaalde groep duikers die, niet belast met veel kennis, meent dat vuurkoraal een soort onkruid onder water is dat andere soorten in de weg staat, woekert en daardoor geen bescherming nodig heeft. Zij breken het vuurkoraal daarom soms bewust af met het idee dat ze hier goed aan doen.

Omdat vuurkoraal met zijn netelcellen en open structuur vaak prachtige schuilplekken voor bepaalde soorten vissen vormt, gaat er nogal wat vuurkoraal kapot doordat de aquariumhandel nog steeds veel “wilde” vis vangt en daar niet al te voorzichtig voor te werk gaat. Vuurkoralen staan om deze redenen ​​vermeld als bedreigde in het wild levende dierensoorten.

Voortplanting

Gewone koraalsoorten hebben een relatief eenvoudige voortplanting. Bij vuurkoraal is dat complexer omdat het, net als een kwal, medusa vormt (soort transparante bekertjes) die aan het water worden afgegeven om daar vervolgens eitjes en sperma los te laten. Raakt een eitje bevrucht, dan komt er een zwemmende larve uit die zich uiteindelijk ergens zal gaan nestelen en daar een nieuwe kolonie zal proberen te starten.

Je zult het daarom waarschijnlijk ook niet vreemd vinden dat je op sommige plekken heel veel vuurkoraal tegen kunt komen waarvan je, als je het onderzoekt, tot de conclusie zult komen dat ze allemaal uit dezelfde “ouder” zijn ontstaan.

Wij als duikers

Kennen is beschermen. Met wat je niet kent kun je ook geen rekening houden. 

Als duikers spelen wij een steeds belangrijkere rol in het behoud van het onderwater leven. Landen zijn gevoelig voor onze mening omdat de economische gevolgen van een teruglopend duikerstoerisme enorm kunnen zijn. Door het goede voorbeeld te geven, kennis te verspreiden en ongewenst gedrag af te keuren helpen we mee aan het preserveren van de natuur. Hierdoor kunnen we iets terug doen voor al het moois dat de natuur ons te bieden heeft!