Volg ons  Volg ons op Twitter Volg ons op Facebook

Deel deze pagina:
FaceBook  Twitter

Wie duikt in tropisch water duikt gegarandeerd langs prachtige koraalriffen. Op deze site hebben we daarom al een aantal keer gesproken over verschillende soorten koraal die daar te vinden zijn. Daarbij zijn onder andere zweepkoraal, paddenstoelkoraal en vuurkoraal (wat geen echt koraal is) voorbijgekomen. Ook hebben we regelmatig aandacht gevraagd voor de bedreigingen van koraal. Maar waar komt dat koraal eigenlijk vandaan en hoe staat het er momenteel mee?

Neteldieren

Koralen behoren tot de stam van de neteldieren en hebben daarom tentakels en netelcellen. Ze vangen met hun tentakels veelal kleine diertjes en verdoven deze met het gif dat in hun netelcellen opgeslagen ligt. De prooi wordt met de tentakels naar de mond gebracht die tevens dienst doet als anus. In het lichaam van het koraaldiertje wordt het voedsel verteert.

De huidige koralen zijn sinds het Trias (250 tot 200 miljoen jaar geleden) te verdelen in twee grote groepen. Daarvoor werden de koraalriffen voornamelijk bewoond door andere soorten koralen. Ooit waren de Tabulata, de Rugosa en de Heliolitida de meest voorkomende soorten, nu zijn dat de Scleratinia en de Corallimorpharia.

Uitgestorven soorten

De Tabulata was een orde van koralen die tot de bloemdieren gerekend worden, net als de hedendaagse koraaldiertjes. Daarmee vertoonde ze ook gelijkenissen met onze huidige zeeanemonen. Ze leefden koloniaal en vormden een hard exoskelet. Meer dan 300 soorten die onder de Tabulata vielen zijn inmiddels door biologen beschreven.

De Rugosa vormde een andere orde van koralen. Hun skelet ziet er als een hoorn uit waardoor ze ook hoornkoralen worden genoemd. Omdat ze maar liefst een meter hoog konden worden, werden de Rugosa soorten hoger dan die van de Tabulata. De fosielen van Rugosa koralen worden nog steeds vaak gevonden. Ook de Rugoso behoorden bij de bloemdieren.

De Heliolitida stierven al tegen het einde van het Devoon uit tijdens de toenmalige massa-extinctie. De Heliolitida leken een beetje op stenen met veel dwarsverbindingen en ruimtes daartussen. 

Leuk om te weten: de naam Rugoso komt uit het Latijn en betekent ‘gekreukeld’. Wanneer je naar een fossiel kijkt begrijp je meteen waarom voor deze naam gekozen is. Tabulata betekent vloer(-bedekking).

Tijdens het einde van het Devoon (415-360 miljoen jaar geleden) vond een grote massa-extinctie plaats. Over dit zogenaamde Boven Kellwasser event weten we nog niet heel erg veel, maar wel dat het voor zo’n 75% van alle soorten betekende dat ze uitgeroeid zouden worden. De Tabulata en Rugoso behoorden tot de zwaar getroffen soorten. Daarvan stierf 80% van de soorten uit. De Heliolitida verdwenen helemaal. Door het uitsterven van het koraal bleef er maar een kwart van alle riffen over.

Over de oorzaken van dit Boven Kellwasser event is het nog gissen. Er wordt gedacht aan meteorietinslagen, maar ook aan klimaatverandering en vulkaanuitbarstingen. Ook zouden landplanten een belangrijke rol hebben gespeeld omdat zij enorme hoeveelheden koolstofdioxide uit de lucht zouden hebben onttrokken en daarmee voor afkoeling (omgekeerd broeikaseffect) hebben gezorgd. Er wordt tevens gedacht aan een snelle toegenomen diepte van de zee door tektonische verschuivingen. Hoe het ook zij: de koralenrijkdom had het zwaar te verduren.

Aan het einde van het Perm (300 tot 250 miljoen jaar geleden) toen het klimaat weer opwarmde, stierf de Rugosa en de Tabulata overigens pas geheel uit. De Rugosa had toen als orde ongeveer 215 miljoen jaar bestaan. 

Huidige soorten

De Scleratinia die in het Trias ontstonden, worden ook steenkoralen genoemd omdat zij een hard skelet vormen. Het is de logische opvolger van de Rugosa soorten hoewel ze anders gebouwd zijn en beter bestand zijn tegen de huidige invloeden. Hoewel er solitair levende soorten zijn, zijn de meeste soorten koloniaal en bestaan ze, net als de zeeanemoon, uit poliepen met tentakels en netelcellen. Ze zijn niet voor niets nauw verwant met zeeanemonen. Deze steenkoralen zijn uiterst talrijk in soorten en vormen het overgrote deel van alle koralen die we nu nog kennen.

Het veel kleinere aantal soorten dat behoort tot de orde Corallimorpharia, zouden we zachte koralen of niet-rifbouwende koralen kunnen noemen. Deze soorten vormen namelijk geen hard skelet en herken je vaak aan de tentakels die knotsvormige uiteinden hebben. De Corallimorpharia zijn veel jonger dan de Scleratinia. Deze soorten ontwikkelden zich pas in het Krijt (145 tot 65 miljoen jaar geleden).

Hoe gaat het met het koraal?

Tja, dat is een beetje een open deur lijkt mij. Tussen 2000 en 2020 is een kleine 95% procent van het Great Barrier Reef doodgegaan door klimaatverandering. Dus vragen hoe het met het koraal op dit moment gaat, is vergelijkbaar met vragen aan een terminale patiënt hoe de zaken ervoor staan.

Een wijdverbreid verhaal, maar helaas onjuist, is dat koraal alleen bedreigd zou worden door de opwarming van het water. De verzuring van de zee (vooral door meer koolstofdioxide in de lucht) en door de nog steeds toenemende vervuiling gaat ook veel koraal dood. Daarnaast wordt nog altijd met dynamiet op vis gejaagd en wordt zelfs het dodelijke cyanide in koraal gespoten om vissen te verdoven. Het koraal wordt daardoor beschadigd en gaat er ook dood van.

Toch glooit er wat hoop aan de horizon. Steeds meer mensen, en ook duikers, raken bewust van de situatie. Overheden beschermen het koraal steeds meer, weliswaar vaak om economische redenen, maar ‘who cares?’ Er gaan niet alleen meer stemmen op om iets te doen, er wordt ook wat gedaan. Al kun je nog steeds betogen dat het nog te weinig is, maar er wordt in ieder geval serieus een start mee gemaakt.

En de natuur zit zelf ook niet stil. Biologen ontdekten dat koraal dat op dit moment niet afsterft een soort weerstand opbouwt tegen klimaatveranderingen. Nu is daar een grens aan en de grenzen van koraal zijn beperkt, maar toch, er is wat meer ruimte gekomen. Dit kan beschouwd worden als een evolutie van het koraal waar we allemaal baat bij hebben.

Ook wordt er steeds meer geëxperimenteerd met het kweken en terugzetten van koraal. Heel belangrijk want koraal is de kraamkamer van veel soorten vis en biedt ook bescherming tegen predatoren. Als een oceaan vergeleken kan worden met een woestijn, dan is een koraalrif een oase. Daar valt uit te rusten, maar ook te eten.

Ongeveer 30% van alles wat leeft in een oceaan, leeft in of bij een koraalrif. Als je daarbij weet dat koraal nog geen 0,1% van de oppervlakte van oceanen inneemt, dan zegt dat meer dan genoeg. Dit nog los van de bescherming dat koraal biedt tegen tsunami’s en golfslag en de miljoenen mensen die wereldwijd kleven en profiteren van koraalriffen.

Wat kun jij doen?

Voordat je denkt dat je zelf niets kunt doen, bedenk dan dan heel veel kleine beetjes ook grote gevolgen kunnen hebben. Begin daarom rustig klein. Begin bij jezelf. Kies voor duikresorts waar men het serieus neemt met duurzaamheid. Kijk door reclamecampagnes heen, ga voor echt. Kies voor duikinstructeurs en gidsen die echt weten waar ze het over hebben. Mooi praten kan iedereen, maar het gaat om gedrag. Probeer je best te doen, maar eis niet het onmogelijke want dan geef je het snel op. Doe wat je kunt, dat helpt al enorm!

Raak niets aan onder water, zeker koraal niet. Dat bestaat uit talloze zeer kwetsbare diertjes. Neem rotzooi uit het water mee, spreek mensen aan die afval dumpen. Geniet vooral van al het schoons onder water en verkondig de boodschap dat het koraal er niet voor ons is, maar dat we daarmee samenleven op dezelfde wereld die we delen en dat we elkaar daar hard voor nodig hebben.

Dive4all is

Aquamed logo
Officieel Aqua Med dealer. Registreer online

Mares logo
Officieel Mares Premium Reseller

Dive4all opleidingen worden uitsluitend gegeven door gecertificeerde PADI Instructeurs en Divemasters.

Dive4all PADI school Utrecht

Tweets

Een vraagje

Biologiezaken relevant voor duikers