Volg ons  Volg ons op Twitter Volg ons op Facebook

Deel deze pagina:
FaceBook  Twitter

Misschien is de wetenschappelijke naam Agelas clathrodes nog wel gemakkelijker te onthouden dan de Nederlandse naam voor dit dier: de “Oranje Olifant Oorspons”. Het herkennen is echter gelukkig een heel stuk eenvoudiger!

Als een stuk oranje piepschuim valt deze oranje olifant oorspons enorm op binnen het landschap van het Caribische tropisch rif. De spons komt ook voor in Florida en bij bijvoorbeeld de Bahamas.

Het dier bevindt zich meestal onder de tien meter diep en kan zich in de meest uiteenlopende vormen aan je tonen. De oranje kleur blijft echter zo opvallend (hoewel er ook exemplaren zijn die tegen het bruin aan lopen) dat je hem al op grote afstand eenvoudig zult kunnen herkennen.

Voeding

De huid van de oranje olifant oorspons voelt ruw aan, heel anders wat dat betreft dan bijvoorbeeld de kokerspons die slijmerig glad is. In deze wand bevinden zich poriën waardoor water de spons in kan komen. Die wand is overigens meestal niet dikker dan 10 cm. Deze waterdoorstroming is geen passief proces want in de wand van deze spons bevinden zich cellen met zweepharen die de waterstroom op gang proberen te houden. Bij het passeren van het water wordt plankton meegevoerd. Dit is het hoofdbestanddeel van het voedsel van deze opvallende spons. Speciale cellen in de wand van deze oranje olifant oorspons omsluiten de algen in het plankton alsof het een soort amoebes zijn. Op die manier wordt het eten door de spons het lichaam in gebracht.

Vanzelfsprekend ontstaan bij de vertering ook afvalstoffen. Deze worden door andere cellen afgevoerd en aan het voorbij stromende water afgegeven. Dit water komt uiteindelijk terecht in een soort opvangbak die een opening heeft die het osculum wordt genoemd. Via dat gat wordt het water aan de zee terug gegeven.

Hoewel de zweepharen de waterstroom in gang houden, houdt de oranje olifant oorspons van plekken waar stroming staat. Dit maakt het doorstromen van het water natuurlijk een stuk gemakkelijker. Daarom vind je in dergelijke gebieden deze spons meer terug.

Soms raken de poriën van de spons verstopt. Dat kan door zand gebeuren (de grote vijand van de spons!) maar ook door de algen die op de spons kunnen komen te zitten en zich daar vermenigvuldigen. Door beschutting te bieden aan borstelwormen, kreeftachtigen en bijvoorbeeld slangensterren, worden de poriën schoon gehouden. Dit soort dieren eet de algen op die zich in de poriën nestelen. Een prachtige vorm van “voor-wat-hoort-wat”!

De voortplanting

De oranje olifant oorspons is hermafrodiet en stemt het afzetten van de geslachtscellen (de zogenaamde gameten) op de andere aanwezige exemplaren af. Op Bonaire zien we bijvoorbeeld dat deze sponsen ergens in juli tegelijkertijd de spermacellen en de eicellen in het water vrij laten. Het exacte moment is daarbij afhankelijk van de maanstand.

Dit gedrag is niet uniek voor deze spons. Veel meer dieren, zoals hersenkoraal, kennen dit. Verwar dit echter niet met ostracods. Die hebben hier namelijk niets mee te maken. Een paar dagen na volle maan en dat zo’n 45 minuten na zonsondergang, kun je twintig minuten lang in de zee rond Bonaire getuige zijn van omhoog zwemmende ostracods (mosselkreeftjes). Deze diertjes zullen op dat moment met behulp van bioluminescentie licht uitstralen. Iets wat de mannetjes doen om vrouwtjes aan te trekken.

Bij de oorspons gaat het echter niet om het lokken van wijfjes, maar om het uitzetten van geslachtscellen. Het voordeel van dit tegelijkertijd loslaten van de gameten van eenzelfde soort is dat op dat moment de kans het grootste is dat er bevruchting plaats zal vinden door andere exemplaren.

Het is ook mogelijk dat een stukje van een spons afbreekt en uitgroeit tot een nieuwe spons. De oranje olifant oorspons kan zich dus zowel geslachtelijk als ongeslachtelijk voortplanten.

Bescherming

In de oranje olifant oorspons bevinden zich metabolieten. Dit zijn stoffen die ontstaan na vertering van het voedsel. Een aantal van deze metabolieten zijn zo onsmakelijk voor vissen dat ze de spons liever met rust laten. Deze stoffen zijn ook echt bedoeld om roofvissen af te schrikken.

Deze manier van bescherming blijkt al oud te zijn omdat in verschillende verwante soorten dezelfde stoffen zijn aangetroffen. Iets wat waarschijnlijk verwijst naar de aanwezigheid van deze stoffen bij gemeenschappelijke voorouders.

De oorspons heeft nog een mechaniek om zich te beschermen tegen roofdieren. Dat komt bij veel meer sponzen voor. Zijn lichaam verkrijgt namelijk een zekere mate van stijfheid door de aanwezigheid van kalknaalden, spicules genaamd. Deze spicules zijn puntig en wanneer een hap genomen wordt uit de spons kunnen deze het roofdier pijn doen.

Om te kijken hoe effectief de bescherming van deze mechanieken van de oranje olifant oorspons werkt tegen roofvissen, werden ze in aquaria gestopt met deze vissen. Na onderzoek moest men de conclusie trekken dat met name de stoffen die voor de slechte smaak van de spons zorgde, de beste bescherming opleverde. Verwijder je die smaak, dan wordt regelmatig van de spons gepeuzeld. Dit soort onderzoek leverde overigens interessante kennis op. Men test nu bijvoorbeeld de mogelijkheid van het insmeren van beschermde organismen met deze stof om ze tegen bepaalde predatoren beter te kunnen beschermen.

 

Dive4all is

Aquamed logo
Officieel Aqua Med dealer. Registreer online

Mares logo
Officieel Mares Premium Reseller

Dive4all opleidingen worden uitsluitend gegeven door gecertificeerde PADI Instructeurs en Divemasters.

Dive4all PADI school Utrecht

Tweets

Een vraagje

Biologiezaken relevant voor duikers