Volg ons  Volg ons op Twitter Volg ons op Facebook

Deel deze pagina:
FaceBook  Twitter

Het lijkt wel een titel van Suske & Wiske. Suske & Wiske en "De Bazige Baars". Maar er is nooit een stripverhaal met deze titel van de hand van Willy Vandersteen gekomen en, vreemd genoeg, hebben wij op deze site ook nog nooit uitgebreid over de baars geschreven.

Misschien komt dit wel omdat de baars voor Nederlandse duikers een normale kostganger is en dat je er daarom niet snel aan denkt er wat meer aandacht aan te schenken. Iedere Nederlandse duiker kent de baars wel, zou je kunnen menen, maar misschien toch niet zo goed als je zou kunnen denken.

De vis zelf

De baars (Perca fluviatilis) is een echte inheemse vis. Hij is nauw verwant aan de snoekbaars en de pos, een andere inheemse vis. De pos komt veel voor in bijvoorbeeld het IJsselmeer, waar ook altijd veel baars zat, en wordt een cm of 20 lang. De baars kan wel 60 cm lang worden en tegen de 5 kilo gaan wegen, maar de meeste zullen de 30 cm niet halen.

Je herkent de baars gemakkelijk onder water. Hij heeft duidelijk zichtbare strepen die verticaal over zijn lichaam lopen. Meestal zijn dat er zes. Voor een jagende vis heeft hij best een hoog lichaam. Dat maakt dat hij niet heel erg snel is. De staart en de onderste vinnen zijn een beetje oranje gekleurd.

Het is duidelijk dat de baars, misschien wel door de bouw van zijn lichaam, niet zo houdt van stromend water. Je vindt hem dan ook vooral terug in bijvoorbeeld meren. Hij kan trouwens best wel wat zout verdragen en daarom kun je hem ook in brak water aantreffen.

Stekels

Sommige vinnen, zoals de rugvin, zijn van harde stralen voorzien en hebben scherpe punten. Deze punten zijn niet geheel ongevaarlijk. Ze kunnen door dunne handschoenen heen komen en doordat de vis een slijmlaagje over zijn huid heeft, kan een steek van een dergelijke stekel eenvoudig irriteren en ook ontsteken.

De baars heeft deze stekels natuurlijk niet om duikers te kunnen prikken. Ze zijn zelf ook prooi voor bijvoorbeeld snoeken en vogels. Maar deze lijken zich er toch niet zoveel van aan te trekken. De baars vormt namelijk een van de meest gewilde prooien voor de snoek. Ze hebben zelfs een stekel op hun kieuwdeksel. Het zijn dus een beetje stekelige dieren.

Baarzen nemen het zelf niet zo nauw met wat ze opeten. Onder het devies “als het maar beweegt” zijn ze wel geïnteresseerd. Daarom kun je baarzen ook vrij gemakkelijk met een hengel vangen. Een bewegende worm aan een haakje laten ze echt niet links liggen. Maar ze eten ook hun eigen soort op. Het zijn dus ordinaire kannibalen.

Jagen

Als duiker kom je baarzen meestal in scholen tegen. Dat is niet zo gek, want baarzen jagen een deel van hun leven in scholen en ze beschermen zichzelf ook in een school met vissen van dezelfde grootte en generatie. Zouden ze dat niet doen, dan worden ze door hun grotere soortgenoten opgegeten. Heel soms vergissen ze zich en vermengt een school baars zich met die van een andere soort vis van ongeveer dezelfde grootte. Heel grappig om onder water tegen te komen zo’n gemêleerde groep vissen.

Vanaf ongeveer 10 cm lengte gaat de baars vooral vis eten. Ook rivierkreeft staat op zijn menu. Als een baars een prooi te pakken heeft, kan hij hem met zijn tanden gemakkelijk vasthouden. Toch ontsnappen relatief veel visjes aan de baars. Dat komt omdat hij voorkeur geeft aan het eten van de prooi door eerst de kop naar binnen te werken. Daarvoor moet hij de prooi vaak wel eerst omdraaien en op dat moment ontsnapt het slachtoffer soms.

Het jagen in scholen gaat best georganiseerd. Van baars is een aantal keer gezien dat ze prooien omsingelen of ‘gevangen’ zetten tegen een muur of steen. Ook is geconstateerd dat een aantal dieren soms tussen de planten gaat zwemmen zodat de prooidieren daar uit vluchten. Ze worden dan gegrepen door de baarzen die verderop liggen te wachten.

In de periode vanaf maart tot de vroege zomer leggen ze eieren en na drie weken komen die uit. Het water moet dan wel minimaal 8 graden Celsius zijn. Hierdoor zie je in die periode scholen met veel kleine visjes. Meteen na de geboorte zijn ze 5 mm lang. Dat soort scholen heb je vast wel eens gezien in Vinkeveen. De grote baarzen jagen op die scholen en zo voorkomen ze dat van de 200.000 eitjes die ze leggen er heel veel volwassen worden. Na een jaar zijn de dieren tegen de 8 cm lang geworden. Na twee jaar zijn ze geslachtsrijp.

Zelf opeten is overigens niet het enige mechaniek om niet teveel baars in een gebied te krijgen. Onderzoek heeft aangetoond dat als er op een plek veel baars voorkomt, dat dan de groei van de individuele dieren afneemt en ze dus kleiner blijven. Ook een manier!

Omdat de baars vooral met zijn ogen jaagt, heeft hij relatief helder water nodig met licht tijdens het jagen. Hij komt dan ook vooral in het wat ondiepere water voor. De snoekbaars, waar we eerder al aandacht aan schonken, kan in minder helder water nog steeds heel goed zien. Daarom zal een baars wel kunnen leven in water met minder zicht, maar als er dan ook snoekbaars in zit, dan zal hij het van dat dier verliezen als het gaat om het vangen van prooien. Ze leven immers in hetzelfde gebied.

Die hele jonge baars eet plankton maar ook insecten. Naarmate de baars groter wordt gaat hij in steeds kleinere groepjes jagen totdat hij als solitair levend dier in het vaak toch wat diepere water leeft. Ongetwijfeld speelt daarbij een rol dat dieren doodgaan en groepen op die manier uitdunnen, maar de grotere dieren hebben ook meer voedsel nodig en dan is het niet prettig om met heel veel van dit soort veelvraten bij elkaar te jagen. Van de grote baarzen is bekend dat ze behoorlijk chagrijnig kunnen zijn naar soortgenoten en andere dieren. Een bazig beestje dus. Vandaar de titel van dit artikel.

Geslachten

Sommige mensen vinden het leuk om te weten of ze met een mannetje of een vrouwtje te maken hebben als ze een dier zien. Iets om over na te denken… Maar bij baarzen is dat sowieso lastig. Een vrouwtje is iets dikker en het mannetje iets sterker gekleurd, maar ja, of je dat verschil als gemiddelde duiker kunt waarnemen, is maar de vraag.

Je hebt wel de tijd om het te onderzoeken, want hoewel bekend is dat ze meer dan 20 jaar oud kunnen worden, worden de volwassen dieren meestal toch niet ouder dan 10 jaar, maar wat natuurlijk wel voldoende tijd moet zijn om ze te kunnen bestuderen. Ze zijn behoorlijk honkvast, dus grote kans dat je dezelfde baars al meerdere malen bent tegen gekomen als je vaker op dezelfde plek duikt en dus de tijd om ze te leren kennen. Grappig trouwens om te weten, is dat ze in kouder water ouder worden dan in warmer water. Extra kansen dus!

De mannetjes zijn overigens niet zo aardig tegen de vrouwtjes, als je dat vanuit het menselijk perspectief bekijkt. Het mannetje kiest namelijk de paaiplaats uit en als een rijp vrouwtje in de buurt van die plek komt en eieren zou willen afzetten, wacht een relatief grote groep mannetjes haar daar op. Een klein aantal mannetjes blijkt in praktijk in staat te zijn de eitjes te bevruchten. De rest heeft het nakijken.

Op het menu

Baars is een prima vis om te eten. Halverwege de vorige eeuw werd de baars dan ook veel gevangen door beroepsvissers in vooral het IJsselmeer om ze te kunnen verhandelen. Dit heeft wel effect gehad op het aantal dieren, maar doordat de helderheid van het water tegelijkertijd minder werd, heeft dat hier ook een grote invloed op gehad.

Overigens is de aalscholver zich enorm aan het uitbreiden in Nederland. Ook in de buurt van Dive4all zie je ze regelmatig op lantaarnpalen zitten om hun veren te laten drogen. De aalscholver eet behoorlijk wat baars. Een reiger zie je er ook wel eens mee weglopen. En dat de reigerstand is toegenomen, zal niemand zijn ontgaan.

Nu moet je ook weer niet denken dat de baars daardoor bedreigd wordt. De baars komt heel veel voor in een groot verspreid gebied en is vaak ook een van de eerste vissen die je ziet in nieuw water zoals de Haarrijnseplas. Wat daarbij opvalt is dat de baars in Nederland vaak klein blijft, wat een indicator kan zijn van veel concurrentie. Er zitten er blijkbaar genoeg!

Als exoot een plaag

Wij hebben op deze site regelmatig geschreven over exoten en invasieve exoten zoals de Amerikaanse rivierkreeft. Dieren die hier niet thuishoren maar hier wel leven en daarmee het ecosysteem aardig in de war kunnen schoppen. De baars doet dat bij ons niet want hij hoort hier en heeft een plek in ons ecosysteem. Hij hoort echter niet op andere plekken en vormt daar soms een ware plaag. In bepaalde delen van Australië weten ze zich geen raad met dit dier. Hij vreet daar alles op zodat de inheemse soorten beginnen te verdwijnen.

Baarzen kunnen in aquaria en vijvers worden gehouden. Sommige vijvereigenaren hebben gemerkt dat je daar toch mee moet oppassen. De baars kan alle vis opeten en als enige triomfantelijk rond blijven zwemmen.

Territorium

Baarzen hebben volgens biologen geen echt territorium. Als duiker is dat soms echter niet herkenbaar doordat de vissen voor je gaan zwemmen en je op die manier als het ware uit hun gebied lijken te willen lokken. In Vinkeveen zie je dit gedrag overigens sowieso minder omdat de baars daar aan zoveel duikers gewend is geraakt dat ze wel weten dat jij niet een echte concurrent bent.

Maar nemen ze deze moeite wel, dan gaan ze soms voor je zwemmen in jouw tempo en proberen je daarmee blijkbaar achter zich aan te krijgen. Ineens zie je ze dan afbuigen en wegzwemmen. Zwem je het gebied weer terug in, dan nemen ze weer een positie voor je in en beginnen weer naar een onzichtbare rand te zwemmen. Op die manier kunnen jij en een baars elkaar goed bezig houden en zou je er toch aan gaan twijfelen of ze toch misschien wel een territorium zouden hebben. Het kan natuurlijk ook zijn dat ze het gewoon leuk vinden om met jou te spelen…

Wat in ieder geval duidelijk is, is dat dezelfde baarzen vaak op dezelfde plek terug te vinden zijn. Misschien is het hiermee eenvoudig verklaarbaar omdat de baars gewoon een voorkeusplekje heeft en dat liever niet door jou verstoort ziet worden. Dat klinkt wel aannemelijk, maar wie zal het zeggen?

Let wel op, want als de rugvin omhoog gaat staan is dat mogelijk een teken van stress bij het dier. Je komt dan te dichtbij of ze vinden je maar eng. Stress is niet per definitie ongezond, sterker nog, mensen hebben een bepaalde mate van stress nodig om goed te kunnen functioneren. Maar als je regelmatig of langdurig stress ondergaat, dan kan dat nadelige gevolgen hebben. Dat geldt ook voor dieren. De vin omhoog is daarom een teken om ze wat meer met rust te laten. 

 

Dive4all is

Aquamed logo
Officieel Aqua Med dealer. Registreer online

Mares logo
Officieel Mares Premium Reseller

Dive4all opleidingen worden uitsluitend gegeven door gecertificeerde PADI Instructeurs en Divemasters.

Dive4all PADI school Utrecht

Tweets

Een vraagje

Biologiezaken relevant voor duikers